آشنايي با استان گلستان

استان گلستان به مركزيت شهر گرگان حدود 22 هزار كيلومتر مربع وسعت دارد

موقعيت جغرافيايي اين استان به قرار زير مي باشد. از شمال به جمهوري تركمنستان - از غرب به استان مازندران و دريآي خزر - از جنوب به استان سمنان منتهي مي شود.

اين استان داراي هفت شهر  به نام هاي گرگان ، بندر تركمن،بندر گز ،علي آباد،كردكوي گنبد كاووس و مينو دشت و داراي 16 شهر و16 بخش و 45 دهستان مي باشد.

در اين استان اقوام مختلفي همچون ترك - تركمن - بلوچ و قزاق - فارس - سيستاني و مازندراني زندگي مي كنند.

شهرستان گرگان

شهر گرگان يا همان اسنرآباد بر اساس متون مكتوب ، آثار تاريخي چندين هزار ساله دارد . بافت قديمي به جا مانده در استرآباد غالبا متعلق به دوران صفويه، زنديه و علي الخصوص وابسته به سبك دوران قاجار است. در معماري بافت قديم، عواملي مثل آب، زمين، تابش نور خورشيد و همچنين عوامل اجتماعي و فرهنگي نقش به سزايي داشته است.

گرگان توسط بارويي به طول شش كيلومتر محصور بوده است و بر نقاط مختلف اين بارو و به فاصله هاي معين برج‌هايي قرار داشت كه در آنها قراولان از شهر محافظت مي كردند،‌‌‌‌ رفت و آمد ازچهار دروازه انجام مي گرفت.

در حاشيه بيروني باروها خندقي عميق حفر شده بود كه از خاك آن باروها را بنا كرده بودند. از اواسط حكو.مت قاجار استرآباد به سوي تخريب و ويراني كامل رفت و در اوايل حكومت پهلوي اول باقي مانده آن‌هم از بين رفت و با معماري و فرم امروزي دوباره شكل گرفت.

مراكزتاريخي و باستاني

كاخ اختصاصي
اين عمارت  كه به كاخ اختصاصي معروف است، در محل پارك‌شهر گرگان قرار دارد. بناي كاخ اختصاصي دو طبقه با ويژگي‌هاي معماري دوران پهلوي است و از هنر معماري اروپايي متأثر شده است. در حال حاضر اين كاخ و محوطه اطراف آن به عنوان كتابخانه عمومي مردم شهر گرگان مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

كاخ شاسمن
اين كاخ در شهر گرگان واقع شده و بنا به روايتي در سال هفت صد و نود و پنج ه.ق به وسيله اميرتيمور در ساحل رودخانه ساخته شده است. برخي از سياحان و جغرافي‌دانان از اين كاخ نام برده‌اند كه از آن جمله مي‌توان به حافظ ابرو اشاره كرد.طبق گفته وي  اين كاخ بعد از اين كه اميرتيمور سراسر مازندران را مورد تاخت و تاز قرار داد، جهت اقامت وي در شهر گرگان ساخته شد.

بناي اوليه اين كاخ، قلعه‌اي بود كه در سال هفت صد و شصت و يك ه.ق توسط ابوبكر شاسماني (حاكم شاسمان) احداث شده بود. در سال هفت صد و نود و پنج به جاي قلعه، قصر فعلي ساخته شده و امير تيمور زمستان آن سال را در آنجا گذرانده است.

كاخ آغامحمدخان
اين بنا توسط آغامحمدخان قاجار ساخته شده و در شهر گرگان قرار دارد. ويژگي‌هاي معماري و اسلوب ساخت بنا نشانگر آن است كه بنا به قرن دوازده هجري قمري مربوط است.

سد اسكندري (ديوار دفاعي)
اين ديوار دفاعي كه به نام‌هاي سد قزل‌آلان، سد اسكندر و سد فيروزه نيز معروف است، در قسمت شمال گرگان و گنبد واقع شده و از غرب به شرق كشيده شده است. در مسير ديوار دفاعي، برج‌ها و قلعه‌هاي حفاظتي به فواصل مختلف بنا شده و آثار آن امروز به صورت تپه‌هايي در حاشيه ديوار به جا مانده است.

ساختمان‌ قلعه‌ها و باروها، عمدتاً‌ به وسيله آجرهاي چهارگوش بزرگ ساخته شده است.

گفته مي‌شود كه اين ديوار بر اثر عوامل جوي و انساني آسيب ديده وتخريب شده است. قسمت‌هايي از ديوار دفاعي كه از دست عوامل تخريبي مصون مانده است، با ارتفاعي  در حدود سه تا پنج متر و عرض ده متر از فاصله بسيار دور به صورت سدي نظر هر بيننده‌اي را به سوي خود جلب مي‌نمايد.

تورنگ تپه
تورنگ تپه كه يكي از عظيم‌ترين و غني‌ترين تپه‌هاي باستاني استان گلستان به شمار مي‌آيد، در فاصله تقريبي بيست و پنج كيلومتري شمال شرقي گرگان قرار دارد. اين تپه با وسعت بسيار و ارتفاع چشمگير در مجاورت روستاي تورنگ تپه واقع شده و بر استخر آبي بزرگ مشرف است. قدمت آن به استناد گزارشات و نتايج بررسي‌ها و كاوش‌هاي باستان‌شناسان خارجي به هزاره سوم قبل از ميلاد يعني پنج‌هزار سال پيش مي‌رسد.

عمده‌ترين آثاري كه در خلال حفريات و كاوش‌هاي علمي از لايه‌هاي مختلف تپه مذكور به دست آمده، شامل آثار معماري (با مصالح خشتي)، سفالينه‌ها، ظروف، اشياء و ديگر ادوات مورد نياز روزمره زندگي وابزارآلات برنزي است.اين تپه به لحاظ ارزش‌هاي تاريخي در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است و همانند ساير آثار ثبتي، حفاظت آن به وسيله سازمان ميراث فرهنگي استان گلستان انجام مي‌پذيرد.

پل آق قلا
پل تاريخي آق‌قلا در فاصله هجده كيلومتري شمال گرگان و در ابتداي شهر آق‌قلا بر روي رودخانه گرگان احداث شده است. اين پل هفتاد و چهار متر طول دارد و در دو طرف آن جان‌پناهي به ارتفاع يك متر و نيم ايجادشده است.

اين پل، چهار چشمه (طاق) دارد و پايه‌هاي آن در جهت شرقي و مخالف جريان آب به موج‌شكن‌هايي تجهيز شده‌اند.

پايه‌هاي پل در جهت غربي با آجر و اشكال هندسي تزيين شده است.

پل آق‌قلا در قرن نهم هجري قمري بنا شده و در ادوار بعدي خصوصاً در دوره صفويه بازسازي و مرمت شده است.

جاذبه هاي طبيعي

ارتفاعات وقله ها

پيرگرده
كوه جنگلي پيرگرده در فاصله بيست و پنج كيلومتري جنوب شرقي گرگان و درهشت كيلومتري روستاي چهار باغ قرار گرفته است. ارتفاع اين كوه سه هزارودوچهار متر است و سرچشمه رودهاي چهار باغ، آب قزاق و باغشاه مي‌باشد.

تاور آب
كوه جنگلي تاور آب در بيست و يك كيلومتري جنوب شرقي گرگان و در فاصله پنج كيلومتري شمال روستاي چهار باغ واقع شده است. اين كوه حدود دوهزارو نهصدوپنجاه متر ارتفاع دارد و سرچشمه‌ رودهاي چهارباغ خاصه رود و آب قزاق مي‌باشد.

تل‌انبار
كوه جنگلي تل‌انبار در فاصله بيست و سه كيلومتري جنوب گرگان و در شش كيلومتري شمال غربي روستاي چهار باغ قرار گرفته است. ارتفاع آن از سطح دريا سه هزارو سي متر است و سرچشمه رودهاي چهار باغ، سوته‌رود و خاصه‌رود مي‌باشد.

چلبه 
كوه نيمه جنگلي چلبه در فاصله سي و يك كيلومتري جنوب شرقي گرگان و در پنج كيلومتري غرب روستاي سياه‌ مرزكوه دهستان كتول قرار گرفته است. ارتفاع  اين كوه حدود دوهزارو هشتصدوچهل متر و سرچشمه رود باغشاه رودبار و سياه مرزكوه مي‌باشد.

زرشك كوه
كوه نيمه جنگلي زرشك‌كوه دربيست و چهاركيلومتري جنوب گرگان و در فاصله هفت كيلومتري شرق روستاي حاج‌آباد واقع شده است. ارتفاع اين كوه حدود دوهزارو هفتصدوهفتاد متر و سرچشمه سوته‌رود و خاصه رود مي‌باشد.
 
زيلان
كوه جنگلي زيلان در بيست و هفت كيلومتري جنوب شرقي گرگان و در فاصله هشت كيلومتري جنوب غربي روستاي خولين دره در دهستان كوهپايه قرار دارد. ارتفاع اين كوه حدود دوهزارو هشتصدوده متر و سرچشمه رودهاي چل‌چلي، امام‌زاده قتور و خولين‌دره مي‌باشد.

سرچال
اين كوه در بيست و نه كيلومتري جنوب شرقي گرگان و در فاصله سه كيلومتري جنوب روستاي چهار باغ دهستان كوهپايه قرار گرفته و حدود دوهزارو هفتصدوسي متر ارتفاع دارد.

سرليسه
اين كوه نيمه جنگلي در بيست و شش كيلومتري جنوب گرگان و در فاصله پنج كيلومتري شمال روستاي شاه‌كوه پايين دهستان كوهپايه واقع شده است. ارتفاع كوه سرليسه دوهزارو نهصدوده متر است.

گاوكشان
اين كوه در سي و هفت كيلومتري جنوب گرگان و در فاصله شش كيلومتري جنوب شرقي روستاي شاه كوه پايين قرار گرفته است. ارتفاع اين كوه حدود سه هزارو هشتصدو سيزده متر است. كوه گاو‌كشان سرچشمه رودهاي سرتنگه‌، چهارده و آب ترودبان مي‌باشد. دامنه‌هاي شمالي اين كوه به شهرستان گرگان ودامنه‌هاي جنوبي آن به شهرستان‌هاي شاهرود و دامغان مشرف است.

ميلانه
اين كوه در بيست و چهار كيلومتري جنوب غربي گرگان و در دو كيلومتري شمال روستاي حاجي‌آباد قرار گرفته است. ارتفاع اين كوه جنگلي دوهزاروهفتصدوسيوپنج  متر است و سرچشمه رودخانه پاييز بن رودبار نيز مي‌باشد.

جهان نما
اين كوه در ارتفاعات جنوبي شهر گرگان و جنوب شرقي كردكوي واقع شده و جزو سلسله جبال البرز شرقي محسوب مي‌شود. اين كوه سه هزارو هشتادو شش متر ارتفاع دارد و نام خود را از روستايي كه در دامنه آن واقع شده، گرفته است. كوه جهان‌نما يكي از مهم‌ترين زيستگاه‌هاي حيات‌وحش استان گلستان است.

هلالان
اين كوه در چهل و دو كيلومتري جنوب غربي گرگان و در فاصله هشت كيلومتري روستاي زردوان قرار گرفته است. ارتفاع اين كوه از سطح دريا حدود دوهزاروهشتصدوپنجاه متر است. دامنه‌هاي شمالي اين كوه به شهرستان گرگان و دامنه جنوبي آن به شهرستان دامغان مشرف است و در شمار قلل البرز شرقي محسوب مي‌شود.

 گرگان رود
اين رودخانه از كوه‌هاي آلاداغ در بجنورد سرچشمه مي‌گيرد و در مسيري به طول بيش از دويست كيلومتر، پس از عبور از دره‌هاي پرپيچ و خم كوهستاني، صحراي كلان، پيرامون شهر گرگان، گنبد‌كاووس، دشت گرگان و شهر آق‌قلعه در نقطه‌اي به نام «خواجه نفس» وارد درياي مازندران مي‌شود. رودخانه گرگان رود حركتي آرام دارد، اما در مواقع بارندگي و سيلاب به علت عبور از زمين‌هاي رسي، گل‌آلود مي‌شود. در حال حاضر سدي بر روي آن احداث شده و از آب آن استفاده‌هاي زراعي به عمل مي‌آيد. وجود درياچه، سد و مسير آرام و پرآب آن، امكانات قابل توجهي براي بهره‌برداري جهانگردي، به ويژه در زمينه ورزش‌هاي آبي فراهم كرده است.

آلستان
رودخانه آلستان از دامنه شمالي كوه « قرقلند » در چهل و هفت كيلومتري جنوب شرقي گرگان سرچشمه مي‌گيرد و از دره غربي كوه‌هاي « نيله‌ته » و « گندي » رو به سوي شمال غربي سرازير مي‌شود. و پس از طي هفت كيلومتر با ريز آبه‌اي كه از سر چشمه‌سار هاي دامنه شمالي كوه « بي‌در » جاري است مخلوط مي‌شود و پس از عبور از روستاي آلستان با رودخانه «سياه مرز كوه» مخلوط مي‌شود و توامان رودبار محمد را پديد مي‌آورند.

آناسخيوگ
اين رودخانه از دامنه غربي كوه بيگلو در سي كيلومتري شمال شرقي كلاله دشت گرگان سرچشمه مي‌گيرد و رو به سوي جنوب غربي و سپس به طرف جنوب جريان مي‌يابد. در‌ روستاي تنگر با رودخانه مادرسر مخلوط مي‌شود و رودخانه دهانه را پديد مي‌آورند.

اسماعيلك
رودخانه اسماعيلك از دامنه جنوبي ارتفاعات شمالي بخش كوكلان در   چهل و پنج كيلومتري شمال شرقي كلاله شهرستان گرگان سرچشمه مي‌گيرد و رو به سوي جنوب شرقي جريان مي‌يابد و در روستاي عرب به رود قرناوه مي‌ريزد.

انجيلاب
اين رودخانه از دامنه شمالي كوه جوزبند در سيزده كيلومتري جنوب گرگان سرچشمه مي‌گيرد و به نام رودخانه «تول‌چشمه» رو به شمال سرازير مي‌شود. پس از طي حدود هشت كيلومتر به انجيلاب تغيير نام مي‌دهد و به سوي شمال غربي از كوهستان خارج مي‌گردد. پس از عبور از شرق روستاي فتح‌باغ با ريزآبه‌هاي جنوبي مخلوط شده و در دشت گرگان محو مي‌شود. مازاد آب اين رودخانه در فصل‌هاي پرآب به رودخانه «قره‌سو» مي‌ريزد.

خوانين دره
اين رودخانه كه به آن راست دره نيز مي‌گويند از دامنه كوه‌هاي «زيلان» چل‌چلي در سي كيلومتري جنوب شرقي گرگان سرچشمه مي‌گيرد و نخست روستاي «خولين دره» را سيراب مي‌كند و در دو كيلومتري غرب روستاي «نرسو» به رودبار محمدآباد مي‌ريزد.

_{دره بزپل}
اين رودخانه از دامنه كوه امام ابوالقاسم و كوه گاوكشان در سي و نه كيلومتري جنوب غربي گرگان سرچشمه مي‌گيرد و به نام آب تورودبار از دره جنوبي باري كوه رو به غرب روان مي‌شود. پس از طي حدود 8 كيلومتر كوه حاج‌قلي را از دامنه غربي دور زده و از طريق دره شرقي كوه‌هاي «هلالان» و «خوشي» رو به شمال غربي متوجه مي‌گردد و به نام دره بزيل از ميان جنگل عبور مي‌كند و در دامنه غربي كوه سنگ تراشان به آب دره شمشيربر مي‌ريزد.

بارچلي
اين رودخانه از منطقه‌اي به نام «زرجو» واقع در دامنه غربي كوهي به همين نام در چهل و دوكيلومتري جنوب شرقي گرگان سرچشمه مي‌گيرد و پس از عبور از روستاهاي چلي‌بالا و چلي‌پايين در روستاي «بسي‌سر» به رودبار محمدآباد مي‌ريزد.

قره سو
اين رودخانه از مازاد آب رودخانه‌هاي امام‌زاده و گرماب دشت در شانزده كيلومتري شمال شرقي گرگان تشكيل مي‌شود و با عبور از دهستان استرآباد، روستاهاي دهستان مزبور را سيراب كرده و به نواحي سدن رستاق شرقي و سدن رستاق غربي وارد مي‌شود. در اين ناحيه روستاهاي «يامپي»، «قرنجيك»، «گميشلي دولي» و «كفشكيري» را سيراب مي‌سازد و رو به سوي جنوب غربي به دهستان جعفرباي جنوبي وارد مي‌شود و پس از قطع راه‌آهن گرگان- بندر تركمن و راه اتومبيل‌رو و خط آهني ساري- بندر تركمن، در روستاي ساحلي قره‌سو به درياي خزر مي‌ريزد. در فصل‌هاي باراني و يا بارندگي‌هاي شديد، مازاد آب رودخانه‌هاي دبه‌دار، چهل و چهار آب، انجيلاب، فسن رود، شصت كلا و خشكه‌رودبار به ترتيب از شرق به غرب به اين رودخانه مي‌ريزد.

وجا دره
اين رودخانه از دامنه غربي كوه قلعه موران، در فاصله پنجاه و سه كيلومتري شرق گرگان سرچشمه مي‌گيرد و از دره ميان كوه‌هاي «چخماقي» در شمال و «آقندوكمر» در جنوب رو به غرب جريان مي‌يابد. در روستاي زرين‌گل به سوي شمال غرب منحرف شده و به دشت گرگان وارد مي‌گردد و به مصرف كشاورزي مي‌رسد. مازاد آب اين رود در فصل‌هاي پرباران و سيلاب‌هاي بزرگ به رود گرگان مي‌ريزد.

گرماب‌ دشت
رودخانه گرماب‌دشت از تلاقي آب‌ «چل‌چلي» با ريزآبه‌اي كه از دامنه شمال غربي كوه «يزدكي» واقع در منطقه اسب‌چر سرچشمه گرفته است، در نقطه‌اي به فاصله بيست و هفت كيلومتري جنوب شرقي گرگان تشكيل مي گردد و به نام رودخانه باغشاه از دره جنوبي كوه «اولنگ» رو به غرب روان مي‌گردد.در منطقه‌اي به نام سفالين با آب قزاق مخلوط مي‌شود و پس از عبور از گرماب‌دشت به همين نام تغيير نام داده و در دامنه غربي كوه اولنگ با آب جوزولي پيوند مي‌يابد و رو به سوي روستاي توسكستان از منطقه غوله سنگ عبور مي‌كند. پس از عبور از دامنه غربي تپه ابراهيمو به دشت گرگان وارد مي‌شود. در اين منطقه نخست با رودخانه «ديه‌دار» مخلوط مي‌گردد و پس از عبور از روستاي فيض‌آباد و آلو كلاته به رودخانه «قره‌سو» مي‌ريزد.

آبشار باران كوه
آبشار باران كوه يكي ديگر از آبشارهاي زيباي استان گلستان است كه در هجده كيلومتري جنوب غربي گرگان و در مسير رودخانه شصت كلا و پارك جنگلي باران كوه واقع شده است.

آبشار زيارت
آبشار زيارت از آبشارهاي زيباي استان است كه در روستايي به همين نام از توابع شهرستان گرگان واقع شده و درفصول مساعد سال پذيراي علاقمندان به تفريح و تفرج در طبيعت مي‌باشد.

چشم اندازهاوجنگل ها

منطقه جنگلي ناهارخوران
منطقه جنگلي ناهارخوران يكي از كانون‌هاي مورد علاقه و استفاده شهروندان گرگاني، توريست‌هاي بين راهي و دوستداران طبيعت است. اين ناحيه اردوگاه جهانگردي مجهزي دارد.امكانات تفرجگاهي اين ناحيه جنگلي مشتمل بر ميز، نيمكت، آب آشاميدني، سرويس بهداشتي و نمازخانه است كه در اختيار مراجعه كنندگان قرار مي‌گيرد. همچنين هتل، رستوران و كمپينگ نيز دارد.

پارك جنگلي قرق
اين پارك در بيست و چهاركيلومتري شرق گرگان و در مسير جاده اصلي گرگان مشهد قرار دارد و مشتمل بر پارك وحش، تأسيسات رفاهي و پارك بازي مي‌باشد. پارك جنگلي قرق از تفرجگاه‌هاي مهم گرگان است كه در تمام طول سال مورد بهره‌برداري وسيع قرار مي‌گيرد.

منطقه حفاظت شده جهان‌نما
منطقه حفاظت شده جهان‌نما كه از نام يك دهكده ييلاقي در دامنه آن اقتباس شده است، در سال هزارو سيصدو پنجاه و دو براساس مصوبه شوراي عالي حفاظت محيط زيست با وسعتي معادل سي هزارو ششصدو پنجاه هكتار به عنوان منطقه حفاظت شده اعلام گرديد.

اين دهكده و دهكده‌هاي متصل به آن مانند سعدآباد محله، آب دره وغيره كه در درون منطقه حفاظت قرار گرفته‌اند، از سال‌هاي قديم محل گذران اوقات فراغت مردم گرگان بوده است.

اين منطقه در ارتفاعات جنوب گرگان و جنوب شرقي كردكوي قرار گرفته است.پست‌ترين نقطه آن ششصد متر و بلندترين نقطه آن هزارو شصت و هشت متر از سطح دريا ارتفاع دارد.

پوشش گياهي منطقه به دليل شرايط آب و هوايي مناسب بسيار متنوع است، ولي متأسفانه در اثر دخل وتصرفات انساني و چراي مفرط و بي‌رويه دام‌ها و احداث جاده‌ها و امثالهم دچار تغييرات و مشكلات شده است.به طور كلي جامعه غالب گياهي منطقه عبارتند از:

درختان پهن برگ همراه با علفزارها و بوته‌زار و گونه‌هاي ارس و درختچه‌هاي پهن برگ شامل راش، آزاد، زرشك، ممرز، سرخدار، كلاه ميرحسن، بلندبازو، نمدار، گل‌‌گاوزبان،  كچف، ارس و درمنه.از زيستگاه‌هاي عمده منطقه، تركت را مي‌توان نام برد كه بخشي از منطقه امن جهان‌نما را تشكيل مي‌دهد و زيستگاه عمده مرال شوكا، پلنگ ، خرس، خوك وحشي و گرگ است.

يكي ديگر از زيستگاه‌ها چلستان است كه در محدوده آن مرال، خرس، گرگ، پلنگ و قوچ و ميش و كل و بز يافت مي‌شود.

البته گاو موزي‌كش و زيستگاه‌هاي اطراف آن منطقه مناسبي براي مرال، شوكا، خرس، پلنگ و ديگر گونه‌هاي جنگل‌زي است كه در جنوب آن قوچ و ميش زيست مي‌كند.زيستگاه‌هاي قلقله، آق‌رضا،چكل گدا، لنده‌كوه، تالو، خوش‌دستي، لندو و مغزي از زيستگاه‌هاي كل و بز و قوچ و ميش است و در بعضي از قسمت‌هاي آن مرال نيز زيست مي‌كند.

زيستگاه‌هاي شربت، كوليجال، سوته و گرمه توهم  محل زندگي خرس، شوكا، مرال و پلنگ است و در قسمت‌هاي صخره‌اي آن كل و بز زيست مي‌كنند.منطقه حفاظت شده جهان‌نما به علت كوهستاني بودن منطقه و پوشش بوته‌زاري و علفزاري در كنار درخت‌زارهاي تنك، گونه‌هاي بسيار باارزشي از پرندگان را در خود جاي داده است كه در بين آنها كبك دري، عقاب طلايي و هما نيز ديده مي‌شود.

در جهان‌نما گونه‌هاي مختلفي از پرندگان مانند شكاري‌‌ها، لاشخور‌ها، طرقه‌ها، جغدها، كبوترها، زنبور‌خورها،  سسك‌ها، سعوها، عقاب‌ها، كلاغ‌هاي زرد پره‌ها و غيره را مي‌توان مشاهده كرد.

پستانداراني مانند مرال،شوكا، كل، بز، قوچ،‌ميش، پلنگ، خرس، گرگ، راسو، شغال، خارپشت‌ها و دوزيستان نيز در منطقه يافت مي‌شود كه به علت شكار بي‌رويه، تعداد جمعيت آنها شديداً‌ كاهش يافته است.

چشمه‌سارهاي زيادي در داخل منطقه حفاظت شده و محيط‌هاي اطراف آن وجود دارد كه سرچشمه بسياري از رودخانه‌هاي بزرگ و كوچكي است كه به عنوان ذخاير منابع آبي محسوب مي‌شود كه به خارج از منطقه جريان مي‌يابند.در ذيل به تعدادي از رودخانه‌ و چشمه‌هاي مهم منطقه حفاظت شده جهان‌نما اشاره مي‌شود:

رودخانه‌هاي سفيدرود، تركت، مغزي، چهارباغ.چشمه‌هاي زيارت، مغزي، مارسنگ، اسبومرگاه، شاه‌پسند،‌تركت، حاجي‌آباد، گچيان، مراد چشمه، قل‌قله، وارا، خوش‌دستي، كلي چال، قورمه‌تو، پاييزين، قلعه سرك.

اماكن زيارتي ومذهبي

مسجد جامع گرگان
بناي اصلي مسجد جامع گرگان در محله نعلبندان اين شهر واقع شده است. با توجه به وجود مناره‌ آجري دوره سلجوقي، بناي اوليه مسجد نيز به همان دوره تعلق دارد و در  دوره‌هاي بعدي به طور گسترده بازسازي، تعمير و تزيين شده است. در حال حاضر به غير از مناره، اثر ديگري از بناي اوليه مسجد برجاي نمانده است. بيشتر بازسازي‌ها در دوره تيموري، صفوي و دوره حاضر صورت گرفته است.

بناي مسجد با طرح مربع مستطيل، وسعتي حدود هزارو شش صد متر مربع را در برمي‌گيسرد و شامل صحن وسيع مستطيل شكل، ايوان‌هاي شرقي و غربي، شبستان‌هاي چهارگوشه بنا، ورودي‌هاي شمالي و جنوبي، مناره دوره سلجوقي و كتيبه‌ها و سنگ‌نوشته‌هاي تاريخي است.

مناره آجري بنا با طرح استوانه‌اي تزيين آجركاري و كتيبه كوفي آجري دارد و قابل مقايسه با ديگر مناره‌هاي دوره سلجوقي است.

به نظر مي‌رسد كه بخش فوقاني منار ويران شده و به جاي آن يك مأذنه چوبي در دوره‌هاي بعد جايگزين شده است.

از آثار نفيس و تاريخي مسجد مي‌توان به در و منبر چوبي منبت‌كاري شده و فرامين و سنگ نوشته‌هاي پادشاهان صفوي و افشاريه اشاره كرد.در قديمي و منبت‌ مسجد كتيبه‌ها و كنده كاري‌هاي زيبايي دارد كه براي نگهداري و حفاظت برداشته شده و به جاي آن در جديدي قرار داده شده است.

منبر نفيس و تاريخي مسجد نيز داراي كتيبه‌هايي است كه براساس متن آنها، اين مسجد و منبر يك بار در سال هشت صدو نود و پنج ه.ق در زمان پادشاهي معين‌الدين ابوالقاسم بابر- حاكم هرات- توسط امير باباحسن- فرماندار استرآباد تعمير و بازسازي شده.و بار ديگر در سال هزارو هجده هجري قمري در زمان شاه عباس اول توسط قطب‌الدين احمدبن ملا علي

استرآبادي و سرانجام به سال هزار و يك صد و پنجاه و هفت هجري قمري در زمان نادرشاه افشار توسط حاجي قربان آقا- ناظر محمدحسين خان قاجار بيگلربيگي استرآباد- مجددا تعمير و بازسازي شده است. فرامين و وقف‌نامه‌هاي موجود در مسجد داراي تاريخ‌هايي از اوايل دوره صفوي تا اوايل دوره قاجاريه است و موضوعات مختلفي را شامل مي‌شود.

مسجد گلشن
اين بنا نزديك چهار راه ميدان شهر گرگان واقع شده است. بناي اوليه مسجد را به دوره صفويه منسوب مي‌دانند كه در دوره قاجاريه تعمير و بازسازي شده است.

 اين مسجد در سالهاي اخير علي‌رغم ثبت تاريخي، تخريب و مسجد جديدي با اسلوب مشابه مسجد قديمي جايگزين آن شده است. گفته مي‌شود كه ايوان جنوبي مسجد به بناي اوليه مربوط است، اما ظاهر بنا نشان مي‌دهد كه به صورت كامل بازسازي وتزيين شده است.

مسجد امام حسن‌عسگري (ع)
اين مسجد در شهر گرگان واقع شده است. بناي فعلي آن بعد از پيروزي انقلاب اسلامي احداث شده و فاقد جنبه‌هاي تاريخي و هنري است. آنچه كه به اهميت تاريخي اين بنا مربوط مي‌شود، يك قدمگاه نسبتاً‌ قديمي است  كه در كنار مسجد واقع شده است.

امام‌زاده روشن
اين آرامگاه  در روشن‌آباد گرگان در وسط باغ و قبرستان واقع شده است.ساختمان اصلي اين بنا به قرن نهم هجري قمري تعلق دارد.

دو لنگه در نفيس آن تاريخ سال هشت صد و شصت و پنج  هجري قمري را دارد. اين بنا در نتيجه تعميرات دوره‌هاي بعد به صورت جديدي درآمده است.

صندوق روي مرقد داراي تاريخ هشت صد و هفتاد و پنج هجري قمري است و نام سازنده آن، استاد حاجي عبدالله كه به خط رقاع بر روي آن حك شده است. اين بنا تحت شماره سيصدو پنجاه و هشت به ثبت تاريخي رسيده است.

 

امام‌زاده نور (اسحاق)
امام‌زاده اسحاق‌بن‌ موسي بن جعفر يكي از مفاخر معنوي و روحاني شهر گرگان، در محله سرچشمه اين شهر واقع شده  و بناي آن قدمتي شش صد ساله دارد.

اسحاق‌بن موسي‌بن جعفر برادر تني حضرت امام رضا(ع) است.

اكثر كساني كه به زيارت اين امام‌زاده مي‌آينددانشجويان، محصلين و افراد زير سي سال هستند.

يكي از نكات جالب و ديدني در خصوص اين امام‌زاده، آن است كه هنگام تحويل سال نو بيش از دو هزار نفر در امام‌زاده نور گرگان تجمع مي‌كنند.

و پس از پايان مراسم تحويل سال به همه آنها كارت‌هاي تبريك، نقل و سكه اهدا مي‌شود.

امام‌زاده هنديجان
اين امام‌زاده در بيست كيلومتري جنوب روستاي هنديجان نوكنده گرگان و در دامنه رشته كوه البرز و در مسير جاده كوهستاني نوكنده به دامغان قرار دارد و يكي از زيارتگاه‌هاي مردم بومي محسوب مي‌شود.

 

مراكزخريد

بازار قديمي گرگان
اين بازار به بازار «نعلبندان» معروف است و در داخل بافت قديم شهر گرگان- بعد از ميدان شهرداري – قرار دارد. در بافت قديم گرگان، ابنيه تاريخي – مذهبي،‌آب‌انبارها،‌كاروانسراها و تيمچه نيز وجود دارد. بازار قديمي گرگان در روزگاران گذشته از جمله مراكز مهم داد و ستد كالا، توزيع و نشر افكار و عقايد فرهنگي- اجتماعي بوده است. اين بازار اگر چه در اثر گذشت زمان وعوامل اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي تحول يافته، معهذا امروزه نيز به عنوان مركز كالبد اصلي شهر، محل داد و ستد كالا و تجمع فروشندگان و خريداران كالا مي‌باشد.

لازم به ذكر است كه در سال‌هاي اخير، توسعه و گسترش بي‌رويه فضاهاي شهري و شهرسازي به بافت قديمي شهر، به محلات و فضاهاي موجود آن آسيب رسانده و موجب تغييراتي در چهره اصلي بافت قديم شده است. بازار قديمي گرگان كه قدمتي ديرينه دارد، از نظر سبك معماري و راسته‌هاي مربوطه، يكي از زيباترين بازارهاي استان منطقه شمال ايران محسوب مي‌شود. اين بازار يكي از مراكز مهم عرضه انواع محصولات بومي و غيربومي است و محصولات مهم صنايع  دستي آن، بويژه دستبافت‌هاي تركمني معروفيت خاصي دارد.

روز بازار و هفته بازارها
پنج‌شنبه بازار آق‌قلا در مركز شهر آق‌قلا قرار دارد. در اين بازار انواع كالاها و توليدات صنايع روستايي عرضه مي‌شود.دوشنبه‌بازار تركمن كه بخشي از بازار قديمي تركمن‌ها محسوب مي‌شود و در ابتداي ورودي شهر تشكيل مي‌گردد و محل عرضه انواع كالاها وتوليدات صنايع روستايي است.

جمعه‌بازار گرگان كه در روزهاي جمعه تشكيل مي‌شود و دستفروش‌ها و توزيع‌كنندگان، اجناس  خود را در اين محل به معرض فروش مي‌گذارند. اين روز بازار در خيابان امامزاده عبدالله شهر گرگان تشكيل مي‌شود.جمعه بازار گنبد كه محل تجمع دستفروش‌ها توزيع‌كننده‌هاي اجناس و انواع كالاهاست ودر ابتداي ورودي شهر گنبد در روزهاي جمعه تشكيل مي‌شود.

شهرستان بندر تركمن
شهر تركمن از شهرهاي غرب استان گلستان است كه از طرف شمال به جمهوري تركمنستان و از طرف جنوب شرقي به شرستانهاي گرگان و علي آباد و از طرف جنوب به شهرستان  كردكوي و از طرف غرب به درياي مازندران و شهرستان بندر گز ارتباط دارد. اين شهرستان‌ صد و نود هزار كيلومتر مربع مساحت دارد و داراي دو بخش سي دهستان و دو شهر بندر تركمن و گميشان مي باشد.

از مهمترين ويژگي هاي اين شهرستان موقعيت صيد گاهي و گردشگري آن است.

جاذبه هاي گردشگري آن عبارتند از تالاب گميشان و صيدگاههاي مجاور آن كه با وجود پرندگان آبزي و كنار آبزي كه پيوسته چشم انداز طبيعي و زيبايي دارد.

در فصل مهاجرت پرندگان با ورود پرندگان مهاجر, بر زيبايي آن مي افزايد.

جاذبه هاي طبيعي

آشورا ده
يكي از جلوه‌هاي تماشايي استان گلستان، همچون ساير نواحي شمالي ايران، وجود روستاهاي زيبا بويژه در دل جنگل‌هاي آن است.گذر از اين روستاهاوبازديدازآداب ورسوم آنان وتوقف دركنارمردم باصفا و مهربان آنها، خاطره‌اي فراموش ‌ناشدني براي هرعلاقه‌مندبه سفروتفرج فراهم مي‌آورد. ازجمله اين روستاها مي‌توان به ناحيه روستايي آشوراده اشاره كرد.

آشوراده از جمله نقاط ديدني و تماشايي استان گلستان و از توابع شهرستان بندرتركمن است كه دربيست و پنج كيلومتري مركز استان يعني شهر گرگان واقع شده است.آشوراده به شكل جزيره است و آب و هواي معتدل مرطوب دارد.

زبان مردم اين جزيره فارسي و تركي است. همه مردم، مسلمان و پيرو مذهب شيعه يا سني هستند.

اين جزيره زيستگاه‌ مناسبي براي انواع جانوران است وهمواره يكي ازجزيره‌هاي ديدني وتوريست‌پذيراستانگلستان محسوب شود. تماشاي صيدماهيان خاوري،اسكله،تأسيسات بندرتركمن سواحل جزيره آشوراده از جاذبه‌هاي اين ناحيه به شمار مي‌آيد.

درياي خزر
مهم‌ترين منابع آبي جذب جهانگرد در استان گلستان، درياي خزر و سواحل زيباي آن با چشم‌اندازها و مناظر بسيار بديع، دلنشين و ديدني است و همواره مسافران بسياري را از دور و نزديك به سوي خود جلب مي‌كند. درياي مازندران از ظرفيت‌ها و قابليت‌هاي بس بالايي در زمينه بهره‌برداري‌هاي جهانگردي برخوردار است كه در نوع خود شايد كم‌نظير باشد.

 سواحل و كرانه‌هاي درياي خزر در پيوند با جلگه سرسبز و كوه‌هاي بلند سر به فلك كشيده البرز، از ديدني‌ترين و جالب‌ترين نقاط استان است.درياچه خزر 438 هزار كيلومتر مربع و سعت دارد و بزرگ‌ترين درياچه جهان به شمار مي‌رود.

سواحل جنوبي آن از خليج حسينقلي تا آستارا به خط ساحلي ايران مربوط است.سواحل گوشه جنوب شرقي، قسمتي از ضلع جنوبي و شرقي درياي خزر به استان گلستان(به خصوص شهرستان‌هاي بندر تركمن و كردكوي) محدود است. كناره‌هاي دريا عموماً پست و ماسه‌زار و در بعضي نقاط به صورت تپه‌هاي ماسه‌اي ساحلي درآمده است.

درياي خزر نقش تعيين‌كننده‌اي در آب و هواي سواحل شمال ايران دارد. مي‌توان گفت كه زيبايي‌هاي كم‌نظير گرگان به موجوديت و حفظ شرايط زيستي اين دريا بستگي دارد.در محدوده استان گلستان دو اسكله بندر گز و بندر تركمن با كاركرد تفريحي و تفرجي، از تفرجگاه‌هاي مهم استان و از اماكن مطلوب جهت گذران اوقات فراغت شهروندان و مسافران محسوب مي‌شود.

مجموعه تالاب‌هاي آق‌قلا و اترك
اين مجموعه در قسمت جنوبي رودخانه اترك واقع شده و مشتمل بر تالاب‌ها و مرداب‌هاي اينچه، آلماگل، آلاگل، اينجه برون، بي‌بي شيروان، آجي‌گل، نمك و دانشمند است كه مجموع مساحت آنها هزارو دويست و پنجاه هكتار تخمين زده مي‌شود.

برخي از اين تالاب‌ها از جمله تالاب‌ آلاگل در فهرست كنواسيون تحقيقات بين‌المللي پرندگان آبزي و مهاجر در سال هزارو سيصدوپنجاه به ثبت رسيده است.

فاصله تالاب‌ها از يكديگر بسيار نزديك است و آب و هواي محدوده آنها مديترانه‌اي گرم با تابستان‌هاي خشك و گرم و زمستان‌هاي ملايم مي‌باشد.

سطح آب تالاب‌ها در زمان پرآبي به بيش از دوهزارو پانصد هكتار نيز مي‌رسد.اين مساحت به عواملي نظير ميزان آب ورودي و خروجي، به اقليم و ديگر عوام محيطي بستگي دارد.آب اين تالاب‌ها از رودخانه‌ اترك تأمين مي‌شود.

تالاب‌هاي ياد شده محل زيست پرندگان مهاجر متنوعي است كه از جمله آنها مي‌توان به فلامينگو‌ها ، قوها، غازها، حواصيل و... اشاره كرد. فصل شكار طبق تقويم اداره محيط‌زيست از اول پاييز تا آخر زمستان هر سال و هر هفته دو روز(چهارشنبه و جمعه) مي‌باشد.

از ماهيان اين تالاب‌ها نيز مي‌توان به كولي، اورنج، سيم‌پرك و شيشه ماهي اشاره كرد كه فصل صيد آن طبق مجوز اداره محيط‌زيست گنبد از پانزده ارديبهشت تا پانزده اسفند ماه هر سال مي‌باشد.

از آنجا كه اين مجموعه‌ تالاب‌ها و مرداب‌ها داراي راه‌هاي دسترسي، محوطه‌هاي اطراق، چشم‌اندازهاي دشتي، مرغزارهاي وسيع و پرندگان بومي و مهاجر، همچنين استفاده‌هاي طبي مي‌باشند، قابليت‌هاي فوق‌العاده‌اي را براي ايجاد يك كانون توريستي فراهم مي‌كنند. شكار و صيد بي‌رويه، چراي دام، وارد كردن گونه‌هاي غير بومي، قطع اشجار و... ازجمله عوامل تهديدكننده اين تالاب‌ها به شمار مي‌آيند.

تالاب گميشان
مجموعه تالاب گميشان به دليل تنوع زيستي، وجود گياهان آبزي و كنار آبزي به عنوان يك ذخيره‌گاه ژنتيكي با ارزش از گونه‌هاي پرندگان، آبزيان و گياهان آبي، اهميت يافته است.اين تالاب‌ در 60 كيلومتري شمال غرب گرگان پس از گذر از گرگان، بندر تركمن، گميشان و خواجه نفس واقع شده است.

مشاهده بيش از 20 گونه ماهي و 100 نوع پرنده كه تعدادي از آنها نيز نادر هستند،از جمله جلوه‌هاي تماشايي تالاب گميشان مي‌باشد.علاوه بر آن، اين تالاب به عنوان يك منطقه تفريحي، آموزشي در سطح كشور مطرح است و همه ساله در فصول مختلف سال علاقه‌مندان بي‌شماري را به سوي خود جذب مي‌كند.

شهرستان علي آباد
شهرستان علي آباد از شهرستانهاي مركزي استان گلستان است كه از جانب غرب و شمال به شهرستان گرگان و از طرف جنوب به شهرستان شاهرود واقع در استان سمنان و از طرف شرق به شهرستان گنبد ارتباط دارد و مساحت آن بالغ بر 1163 كيلومتر مربع مي‌باشد و از نقطه نظر تقسيمات داخلي استان داراي يك بخش و دو دهستان و يك شهر مي باشد.

اين شهرستان به دليل داشتن موقعيت طبيعي مرتبط با مناطق جنگلي از نظر جاذبه هاي گردشگري موقعيت مناسبي دارد. تفرجگاه جنگلي كبودال در 5 كيلومتري جنوب شهر علي آباد واقع گرديده است.

اين مكان در حاشيه رودخانه اي است كه سرچشمه آن در مسير رودخانه با داشتن آب زلال و شفاف از دره اي با درختان انبوه جنگلي عبور نموده و محيط با صفايي را ايجاد نموده است , وجود سكوهاي اقامت موقت براي نصب چادر و اجاق هاي طبخ غذا جاذبه بيشتري براي جلب گردشگري و مشتاقان طبيعت فراهم آورده است.

ارتفاعات وقله ها

تكيانو
كوه تكيانو در بيست و دوكيلومتري جنوب شرقي علي‌آباد و در فاصله هفت كيلومتري جنوب روستاي افراتخته قرار گرفته است. ارتفاع اين كوه دوهزارو نهصدويك متر است. كوه جنگلي تكيانو سرچشمه رودهاي افراخته و كردروي مي‌باشد.

قرقلند (قره‌قلند)
اين كوه در بيست و هفت كيلومتري جنوب علي‌آباد و در هشت كيلومتري جنوب شرقي روستاي الستان قرار گرفته است. ارتفاع اين كوه حدود و سه هزارو سي و نه متر است. كوه نيمه جنگلي قرقلند سرچشمه رودهاي گل‌يوري، رودبار الستان و آقران مي‌باشد. همچنين چشمه‌هاي متعددي از اين كوه سرچشمه مي‌گيرند و سرازير مي‌شوند.

گل
اين كوه نيمه جنگلي در بيست و شش كيلومتري جنوب علي‌آباد و در فاصله شش كيلومتري جنوب شرقي روستاي الستان واقع شده و ارتفاع آن سه هزارو ده متر است. اين كوه سرچشمه رودهاي الستان و آخران نيز مي‌باشد.

نيله‌ته
اين كوه در بيست و پنج كيلومتري جنوب علي‌آباد و در هشت كيلومتري جنوب شرقي روستاي الستان از توابع كتول واقع شده است. ارتفاع اين كوه نيمه جنگلي دوهزاروهشتصدوسي متر است. رودهاي الستان و رودبار و همچنين چشمه‌هاي فراواني از اين كوه سرازير مي‌شوند.

چشمه ها و آبشارها

چاه علي
اين رودخانه از دامنه غربي كوه رشته خاك در شانزده كيلومتري شرق علي‌آباد سرچشمه مي‌گيرد و پس از عبور از روستاي مشيرآباد به دشت گرگان وارد مي‌شود و رو به سوي شمال غربي از كنار روستاي كنيزك، گلي‌جان و ايمر به درياچه ايمر مي‌ريزد. شاخه ديگر آن به سوي غرب متوجه مي‌شود و در هشت كيلومتري شرق روستاي انبار الوم به رودخانه گرجوان وارد مي‌گردد.
 
گرجوان
اين رودخانه از به هم پيوستن رودهاي «وجادره» و «زرين‌گل» در هشت كيلومتري جنوب شرقي علي‌آباد تشكيل مي‌گردد و رو به سوي شمال، روستاي «املك» و «سنگدوين» از ناحيه كتول را مشروب مي‌كند و پس از عبور از شرق درياچه قاسم‌خان، روستاي بدراق را پشت سر مي‌گذارد. پس از انحراف به سوي غرب و مخلوط شدن با رودخانه چاه علي‌ در سه كيلومتري شرق روستاي انبار الوم، به گرگان رود مي‌ريزد.

آبشار كبودوال
اين مجموعه آبشار در دره‌اي نسبتاً عميق و بسيار زيبا و در جنگل انبوه و ديدني كبودوال واقع شده است. كبودوال در پنج كيلومتري جنوب علي آباد كتول قرار دارد.

پارك جنگلي دلند
اين پارك در مسير آزاد شهر- علي‌آباد واقع شده و جزو آن دسته از پارك‌هاي جنگلي است كه امكانات تفرجگاهي مناسبي از قبيل ميز، نيمكت، آب آشاميدني، سرويس بهداشتي و نمازخانه دارد. پارك جنگلي دلند قابليت‌هاي تفرجگاهي ويژه‌اي دارد و مورد استفاده وسيع مسافران بين راهي قرارمي‌گيرد.

شهرستان كردكوي
 كرد كوي را در گذشته تميشه مي گفتند.كه نام بخشي از غرب گرگان بوده و در اواخر زمامداري تيموريان و اوايل زمامداري صفويه, گروهي از عشاير كردستان به اين محل كوچانده  شدند. به همين دليل در اوايل كار به كرد محله و مدتي پس از آن به كردكوي شهره گرديد.

مراكزتاريخي وباستاني

برج رادكان غربي
اين برج نزديك روستاي رادكان،بيست و چهاركيلومتري كردكوي و در پنجاه و چهار كيلومتري جنوب گرگان بر فراز تپه‌اي با موقعيت خاص طبيعي و سوق الجيشي واقع شده است.اين بنا سي و پنج متر ارتفاع و بدنه ساده آجرچين دارد كه در فواصل معين بدنه آن، سوراخ‌هاي داربستي در هنگام احداث بنا تعبيه شده است.

زيباترين قسمت بنا، در بخش فوقاني آن قرار دارد و مشتمل بر دو رديف قطاربندي و دو كتيبه كوفي است كه نام باني آن و تاريخ ساختمان بر آن نوشته شده است.

كتيبه بنا به صورت كشيده نوشته شده است و عده‌اي آن را تقليدي از معماري گنبد قابوس مي‌دانند.با اين تفاوت كه گنبد برج رادكان به صورت دوپوش است و پوشش فوقاني به صورت

مخروطه بلند جلب توجه مي‌كند و از شاهكارهاي معماري قرون اوليه به شمار مي‌آيد.سر در ورودي بنا بر پرتگاهي مشرف است.طرح داخلي برج رادكان مدور و نماي بسيار ساده دارد.

 تمام بدنه بنا از آجر ساخته شده و آجرهاي آن از نظر پختگي، رنگ و استحكام نظير آجرهاي گنبد قابوس است.ملاط به كار رفته در بنا گچ است. تا دوره قاجار، بر بالاي ورودي بنا،كتيبه‌اي به خط كوفي وجود داشته كه به سرقت رفته است.

اين برج محل دفن يكي از اسپهبدان آل باوند طبرستان به  نام ابوجعفر محمدبن و نوريان باوندي است. بناي برج در تاريخ چهار صد و هفت ه.ق شروع و در سال چهار صدو يازده هجري قمري  به پايان رسيده است.

جاذبه هاي طبيعي

پناهگاه حيات وحش ميانكاله
اين پناهگاه مشتمل بر خليج گرگان، جزيره آشوراده و شبه‌جزيره ميانكاله است كه حدود هفت هزار هكتار وسعت دارد و به عنوان يكي از ذخاير زيست محيطي كره زمين از سوي يونسكو به ثبت رسيده است.

پناهگاه ميانكاله، تنها بازمانده از مناطق نيمه مشجر سواحل درياي خزر است وبهشت آبزيان و پرندگان مهاجري است كه همه ساله در فصل زمستان از كشورهاي سردسير شمالي به سوي آن پرواز مي‌كنند و به زمستان گذراني مي‌پردازند.

از انواع اين پرندگان مي‌توان اردك ماهي‌هاي وحشي،‌غاز، قو، فلامينگو(مرغ آتشين) و پليكان(مرغ سقا) را نام برد. پرندگان بومي مثل قرقاول، دراج  زنگوله بال هم در پيرامون آن زندگي مي‌كنند.

از اين پناهگاه حيات وحش، مي‌توان ضمن استفاده‌هاي علمي- آموزشي، بهره‌برداري‌هاي سياحتي وسيعي به عمل آورد كه در حال حاضر نيز به طور محدود صورت مي‌گيرد.

خليج گرگان
خليج گرگان بزرگ‌ترين خليج درياي خزراست كه براثر پيشروي وگسترش شرقي رشته ساحلي شبه جزيره ميانكاله در جنوب شرقي درياي خزرتشكيل شده است.وسعت خليج گرگان حدودچهارصدكيلومترمربع است.طول خليج درجهت غربي شرقي حدودهفتاد كيلومتر

وعرض آن نيز بين سيزده تاچهارده كيلومتراست، ولي كاملاً برخلاف شبه جزيره ميانكاله،ازغرب به شرق به عرض‌خليج افزوده مي‌شود.

خليج گرگان كم‌عمق است بطوريكه با درنظرگرفتن بالاآمدگي آب،حداكثرعمق آن به چهارمتر مي‌رسد و ازغرب به شرق تاحوالي ضلع جنوبي آشوراده به عمق آب افزوده مي‌شود.

درجه شوري آب خليج درقسمت‌هاي غربي به علت كمي عمق و افزايش تبخير، قدري بيش‌تر ازشوري آب درياي خزر است.دردهانه رودهاي پرآبي مانند قره‌سو و گهر باران به علت ورود آب شيرين، از درجه شوري آب آن كاسته مي‌شود و برعكس به درجه گل ‌آلودگي آن افزوده مي‌شود.

حدود بيست و پنج رود و نهر كوچك از دامنه شمالي البرز وارد خليج گرگان مي‌شوند.در كل، مقدار آب ورودي خليج(به استثناي ماه‌هاي آبان تا اسفند) كمتر از آب خروجي است و كمبود آب آن از طريق درياي خزر تأمين مي‌شود.اين وضع سبب شده است كه يك جريان شديد طولاني از دريا به خليج و يك جريان ضعيف و كوتاه مدت از خليج به دريا، از طريق تنگه بندر تركمن- آشوراده برقرار گردد.

اكولوژي خليج گرگان تحت تأثير درياي خزر، رودهاي مجاور و شبه جزيره ميانكاله قرار گرفته است كه در رشد و تكثير آبزيان، ماهيان استخواندار و ماهيان غضروفي و جذب پرندگان زمستاني نقش مهمي دارد.بدين جهت مي‌توان گفت كه شبه جزيره ميانكاله و خليج گرگان دو محيط زيستي و جغرافيايي جدايي ناپذيرند.

اگرچه خليج گرگان و شبه جزيره ميانكاله به صورت يك محدوده زيستي حفاظت شده درآمده، ولي وجود صيد بي‌رويه و بي‌ موقع، افزايش واردات فضولات صنعتي، دامداري و كشاورزي از يك سو و اهميت زيست محيطي خليج و لزوم بهره‌برداري بيشتر از منابع غذايي براي جمعيت فزاينده كشور از سوي ديگر، ازجمله مسائلي است كه مي‌تواند لزوم توجه بيشتر و انجام پژوهش‌هاي بيشتر در خصوصيات خليج گرگان و شبه جزيره ميانكاله را توجيه كند.

ساحل بندر گز
ساحل زيبا و آرام بندرگز در حاشيه درياي خزر و در فاصله 3 كيلومتري شمال جاده آسيايي تهران -‌ مشهد واقع شده و امكانات تفريحي و اقامتي و رفاهي مناسبي براي استراحت و استفاده بازديدكنندگان دارد.

شهرستان گنبد كاووس
اين شهر در بخش شرقي استان گلستان واقع گرديده  است و از طرف شمال با جمهوري تركمنستان , از طرف غرب با شهرستان علي آباد , از طرف شرق با شهرستان مينو دشت و از طرف جنوب به استان سمنان محدود ميشود.

و از نظر تقسيمات داخلي استان, مشتمل بر 4 بخش , 11 دهستان , 5 شهر كه به ترتيب گنبد , آزادشهر , خان ببين , راميان و‌ دلند است.

يكي از بي نظيرترين يادمان هاي برجسته معماري ايران در دوره اسلامي گنبد قابوس بن وشمگير است كه در شمال شهر گنبد كاووس در 3 كيلومتري بازمانده شهر قديمي جرجان مركز حكومت آل زيار قرار دارد.

و از نظر هنر معماري و تاريخي يادگاري بس از ارزنده از دوران آبادي و شوكت سرزمين جرجان و دودمان آل زيار است.

مراكزتاريخي و باستاني

ميل گنبد قابوس(گنبد كاووس)
بناي آجري ميل گنبد قابوس از نقطه نظر عظمت معماري، ويژگي‌هاي هنري و تكنيكي در زمره بزرگترين مفاخر معماري قرن چهارم هجري قمري به شمار مي‌رود. ساختمان اين ميل كه آرامگاه شمس‌المعالي قابوس‌بن وشمگير زياري است، در بالاي تپه‌اي در ميان پارك بزرگ شهر گنبدكاووس واقع شده است.

اين بنا زيباترين و‌‌‌ باشكوه‌ترين بناهاي اوايل دوره اسلامي است كه عليرغم استفاده بسيار كم از عناصر تزييني، داراي ساختارهاي متناسب، موزون، مستحكم و زيباست كه نوعي احساس شكوه  و زيبايي را به بيننده القا مي‌كند.

ساختمان ميل در اصل متشكل از سه قسمت شالوده، ساقه و گنبد مخروطي است كه روي هم رفته پنجاه و پنج متر ارتفاع دارند.ساقه اين ميل بر روي پايه‌اي مدور قرار دارد و تنها نزديك به دو متر آن بيرون از زمين است و براساس مطالعات به عمل آمده بخش بزرگي از آن در دل زمين فرو رفته است.

خود ساق با نماي دايره‌اي پره‌دار، بر روي اين شالوده قرار گرفته است و سي و هفت متر ارتفاع دارد.

در بدنه ساقه بنا , ده پره مثلثي شكل با فواصل معين و با تناسب و زيبايي كامل قرار گرفته است، به طوري كه علاوه بر ايجاد زيبايي، از حجم ساده و بي‌قواره ساقه كاسته و نيز موجب استحكام بنا شده است.

تنها تزيين اين ساقه در بالاي در ورودي مشتمل بر دو رشته كتيبه كوفي آجري است كه يكي در ارتفاع هشت متري از سطح زمين و ديگري زير پاكار گنبد تعبيه شده است.عرض اين كتيبه‌ها هشتاد سانتي‌متر و هر دو مشتمل بر يك عبارت تاريخي است كه سال سي صد و نود و هفت قمري و  سي صدو هفتادو پنج شمسي را نشان مي‌دهد.

اين كتيبه عاري از هر گونه پيرايه و تزيينات است و همچون خود گنبد، تنها به استحكام و ماندگاري آن توجه شده است. خطوط و حروف كتيبه با آجر ساده قرمز رنگ كه روي آن ساييده شده، بدون هيچ‌گونه روكشي در درون قاب‌هاي آجري جاي گرفته است. خطوط كوفي ساده اين كتيبه، داراي برجستگي است و در عين حال، نوعي تراش ظريف و زيباي متناسبي دارد كه از هر جهت  با هيأت ساختمان آرامگاه تناسب دارد.

گذشته از سادگي كتيبه، در هنگام نصب خطوط و قابسازي آن، اين نكته مراعات شده كه از هر جهت ماندگاري آن بر روي بدنه تضمين شود. براي اين منظور، هر كدام از حروف آجري و آجرهاي قاب كتيبه ريشه‌هاي بلندي دارد كه درون ديوار گنبد فرو رفته است.به همين خاطر و به علت پختگي آجر قرمز و استحكام آن هنوز پس از هزار سال، كتيبه تقريباً سالمي بر جاي مانده است.

تكرار يك متن در دو جاي بنا نيز به ماندگاري محتواي كتيبه كمك بزرگي كرده است.بدنه بنا سراسر از آجر پخته قرمز رنگ ساخته شده است.

آجرهاي سخت اين بنا كه درنهايت پختگي و استحكام هستند، به علت تابش آفتاب در طول قرن‌ها به رنگ زرد طلايي درآمده‌اند كه خود بر زيبايي بنا افزوده است.

شكل آجرهايي كه در بنا به كار رفته، معمولي و يكسان است، به جز آجرهايي كه در بدنه گنبد مخروطي مورد استفاده واقع شده است.

  آجرها خوب پخته شده و خوب به ملاط چسبيده و سخت‌ توپر و يكپارچه است.گنبد مخروطي بنا به ارتفاع هجده متر بر روي ساقه بنا شده است.

اين گنبد برخلاف اكثر برج‌ها و گنبدهاي آرامگاهي يك پوش است و بدون هيچ واسطه‌اي بر روي بدنه برج قرار گرفته و شيب تند و سطح صاف و صيقلي آن به ماندگاري گنبد كمك فراوان كرده است.درون بناي گنبد قابوس، ساده و تنها با اندود گچ پوشش يافته كه با گذشت زمان به سياهي  گراييده است.

بر بالاي سر در ورودي بنا دو رشته مقرنس زيباي ساده كار شده كه جز اولين نمونه مقرنس‌هاي هنر اسلامي ايران به شمار مي‌رود.همچنان كه از متن كتيبه بر مي‌آيد اين بنا در سال سيصدو نود و هفت ه. ق توسط شمس‌المعالي قابوس بن وشمگير آل زيار جهت آرامگاه شخصي بنا شده است.

نامبرده كه در آن روزگار فرمانرواي گرگان بود، مردي دانشمند، ‌هنرمند، سلحشور، دوستدار و مشوق علم و هنر بود. وي در سال چهار صد و دو ه.ق يعني پنج سال بعد از ساخت گنبد قابوس وفات يافت، اين بنا در فهرست بناهاي تاريخي ايران به ثبت رسيده است.

جاذبه هاي طبيعي

اترك
اين رودخانه از كوه‌هاي هزار مسجد و لاله رويان در استان خراسان سرچشمه مي‌گيرد و در جنوب شرقي مازندران به درياي خزر مي‌ريزد. طول رودخانه اترك را تا حدود 600 كيلومتر برآورد كرده‌اند.

رودخانه اترك در مسير طولاني خود از شيروان، بجنورد و مراوه تپه عبور مي‌كند، در روستاي مرزي چات ريزابه سيمبار از جمهوري تركمنستان به آن مي‌پيوندد و سپس در امتداد جنوب غربي دلتايي تشكيل مي‌دهد و به خليج حسينقلي مي‌ريزد.

به موجب قرارداد 1882 ميلادي ايران و روسيه، رود اترك از چات به بعد خط  مرزي دو كشور ايران  جمهوري تركمنستان تعيين شده است. مرزي بودن اين رودخانه از يك طرف و فقدان دسترسي مناسب به آن باعث شده است تا استفاده‌هاي توريستي از حواشي آن بسيار محدود گردد.

آق بند
اين رودخانه از دامنه غربي كوه «گلچه داغ» در پنجاه كيلومتري شمال شرقي گنبدكاووس سرچشمه گرفته و رو به سوي غرب از دره نسبتاً تنگ و پرشيب آق‌بند عبور مي‌كند و روستاي آق‌بند را در سر راه خود مشروب مي‌سازد.در شش كيلومتري غرب روستاي مزبور تغيير مسير داده و به طرف جنوب غربي متوجه مي‌شود.

ضمن مخلوط شدن با چند خشك‌ رود كوچك، در پنج كيلومتري شرق روستاي «قره ماخر» با خشك‌رود بزرگي كه از دامنه‌هاي غربي رشته‌ كوه‌هاي ميرداوود و آق ديرگك سرچشمه گرفته است، مخلوط مي‌گردد و رو به سوي غرب از روستاي «قره‌ماخر» عبور مي‌كند و پس از طي يك قوس راستگرد نسبتاً بزرگ، به درياچه نمك دانشمند، درچهل و دوكيلومتري شمال غربي گنبدكاووس مي‌ريزد.

دهانه
رودخانه دهانه از مخلوط شدن رودهاي آنا سخيوگ و مادرسو در روستاي تنگر در پنجاه و چهار كيلومتري شمال شرقي گنبدكاووس پديد مي‌آيد. اين رودخانه دره ميان رشته «قره‌كسمور» در شمال و رشته «كوسوان» در جنوب را رو به سوي غرب طي مي‌كند و پس از عبور از روستاي «بش‌اولي» به سوي جنوب غربي متوجه مي‌گردد.

در سر راه روستاي «شفال تپه» را مشروب مي‌سازد و پس از عبور از روستاي «آق‌قميش» و مخلوط شدن با يك ريزآبه كوچك كه از جنوب شرقي سرازير گرديده است،با كمي انحراف به طرف شمال غربي متوجه مي‌شود و پس از مخلوط شدن با يك ريزآبه ديگر كه آن نيز از ارتفاعات جنوب شرقي سرچشمه مي‌گيرد، به سوي غرب و بعد به طرف شمال جريان مي‌يابد.

روستاهاي «قانجق»، «اجن» و «قره‌قوجا» را سيراب مي‌كند و پس از در هم‌آميختن با يك ريزآبه كوچك ديگر كه آن هم از ارتفاعات جنوب شرقي سرازير گرديده است، به سوي شمال غربي به جريان خود ادامه مي‌دهد.

در يك كيلومتري جنوب كلاله با ريزآبه بزرگي كه از دامنه جنوبي رشته «يشك‌يال» سرچشمه گرفته، مخلوط مي‌شود و به سوي غرب متوجه مي‌شود و با يك قوس نسبتاً كوچك، راهي شمال شده و در جنوب شرقي روستاي امان خواجه به گرگان رود مي‌ريزد.

راميان
اين رودخانه از به هم پيوستن رودهاي «تپرم» و «قره‌چاي» واقع در شش كيلومتري جنوب غربي راميان در سي و يك كيلومتري جنوب غربي گنبد كاووس تشكيل مي‌شود و دره ميان كوه خاك در غرب و كوه ليرم در شرق را نخست به سوي شمال و بعد به سوي شمال‌ شرقي مي‌پيمايد.

در سه كيلومتري جنوب راميان به سوي شمال متوجه مي‌شود و در جنوب راميان با خشك‌رود كوچكي كه از دامنه شمالي كوه‌هاي ليرم و يورت‌گلي سرچشمه گرفته است، مخلوط مي‌شود.

پس از مشروب نمودن راميان، دره غربي كوه امام قاسم را رو به سوي شمال طي مي‌كند و به دشت گرگان وارد مي‌شود.

در اين منطقه و پس از قطع راه اتومبيل رو گرگان به آزاد شهر (شاه‌پسند سابق) از شرق روستاي داود ملا عبور مي‌كند و در روستاي هوجي به رود حاجي‌كوچي مي‌ريزد و مشتركاً در شرق بي‌بي‌شيروان به گرگان رود ملحق مي‌شوند.

قرناوه
اين رودخانه از دامنه شمال شرقي كوه شاهانه و دامنه غربي كوه آودار در پنجاه و سه كيلومتري شمال شرقي كلاله و هشتادو سه كيلومتري شمال شرقي گنبد كاووس سرچشمه مي‌گيرد و رو به سوي غرب از دره شمالي كوه شاهانه عبور مي‌كند.

در روستاي غرب با رودخانه اسماعيلك مخلوط مي‌شود و پس از مشروب ساختن روستاي كريم ايشان به سوي جنوب غربي و غرب جريان مي‌يابد. در روستاي چاتال با رودخانه چقليق مخلوط مي‌شود و رو به سوي جنوب غربي، روستاهاي «علي‌قپان» و «قپان» را مشروب مي‌سازد و در روستاي «پشي» با رودخانه شور دره درهم مي‌آميزد.

سپس روستاي علي‌بيگ را مشروب نموده و در روستايي به نام «سيت» با رودخانه كركل دره مخلوط مي‌شود و پس از مشروب نمودن روستاي شيخ در جنوب غربي روستاي گوكچه به رودخانه گرگان رود مي‌پيوندد.

كرنگي
رودخانه كرنكي از دامنه شمالي كوه حاجي‌لر داغ در سي كيلومتري جنوب شرقي گنبدكاووس سرچشمه مي‌گيرد و دره شرقي كوه «گورلي» را ضمن مخلوط شدن با يك ريزابه كوچك به سوي شمال طي مي‌كند.

در شش كيلومتري جنوب غربي مينودشت با ريزآبه‌اي كه از دره غربي سرازير شده است، در هم مي‌آميزد و از اين محل رو به شرق جريان مي‌يابد. پس از طي حدود سه كيلومتر با ريزابه‌ ديگري كه از ارتفاعات جنوب سرازير گرديده است مخلوط شده و طي يك قوس از روستاي «خرم‌كرو» عبور مي‌كند و رو به سوي شمال غربي از كنار شهر مينو دشت مي‌گذرد.

اين رودخانه در اطراف شهر مينودشت تغيير جهت داده و رو به سوي غرب وارد دشت گرگان مي‌شود و پس از سيراب نمودن روستاهاي «قوئينلي» و «ساريل» در غرب روستاي «ارس‌خان» به رود نوده مي‌ريزد.

نوده
اين رودخانه كه در واقع يكي از شاخه‌هاي  رود تيل‌آباد به شمار مي‌رود در شش كيلومتري شرق آزاد شهر از رود تيل‌آباد جدا مي‌شود و پس از طي يك قوس راستگرد رو به سوي شمال جريان مي‌يابد و از غرب روستاي «قزلجه» واقع در دشت گرگان عبور مي‌كند و پس از مشروب نمودن روستاي «آرتق» در يك كيلومتري غرب روستاي «ارس‌خان» با رودخانه كرنگي درهم مي‌آميزد.

از اين نقطه رو به سوي غرب تغيير جهت داده و در چهار كيلومتري جنوب غربي گنبدكاووس به رود گرگان مي‌ريزد.

آبشار شيرآباد
اين آبشار در هفت كيلومتري جنوب شهرخان ببين شهرستان گنبد و در دامنه‌ كوه‌هاي البرز و جنگل‌هاي پوشيده از درختان كهن و سر به فلك كشيده واقع شده است.

در مسير آن رودخانه و چشمه‌سارهاي زيبا و خنك قرار دارد. آبشار شيرآباد به صورت پله‌اي و مشتمل بر دوازده آبشار كوچك و بزرگ است. بزرگ‌ترين آبشار آن سي متر ارتفاع دارد و دو حوضچه با عمق چهل تا هشتاد متر در پاي ديواره آن به وجود آمده است.

پارك ملي گلستان
پارك ملي گلستان نخستين پاركي است كه عنوان پارك ملي در ايران را به خود اختصاص داده است. اين پارك جنگلي كوهستاني در حوزه استان‌هاي گلستان، سمنان و خراسان واقع شده است.

پارك ملي گلستان به دليل ارزش‌هاي بي‌شمار طبيعي، جنگل‌هاي سرسبز و گونه‌هاي متنوع گياهي و جانوري، از جمله مناطق معدودي است كه با معروف‌ترين پارك‌هاي ملي مشابه خود در دنيا، برابري مي‌كند.اين پارك يك محيط طبيعي با آب و هواي روح افزا و دلنشين است.

روستاهاي زيادي در اطراف پارك ملي گلستان ديده مي‌شود كه فعاليت‌هاي ساكنين آنها، برپايه دامداري و كشاورزي است.در مجاورت پارك ملي گلستان، و شهر گنبد كاووس در پنجاه و پنج كيلومتري غرب پارك و شهر بجنورد در يكصدوپانزده كيلومتري شرق پارك وجود دارد. فاصله زماني اين پارك با شهر گركان دو ساعت است.

يكي از مناظر ديدني پارك ملي گلستان، چشمه سارهاي متعددي است كه در سراسر آن از دل زمين و در ميان درختان جنگلي مي‌جوشند و سرازير مي‌شوند.به نحوي كه بيش از بيست چشمه در شمال، جنوب، شرق و غرب پارك جريان مي‌يابد.پارك ملي گلستان از نظر گوناگوني ارزش‌ها و كيفيت حفاظت در ميان مناطق حفاظت شده كشور از جايگاه ويژه‌اي برخوردار است.

حيات وحش، دشت زيبا، گياهان و گل‌هاي نادر در بخش‌هاي مختلف پارك، آبشارهاي گوناگون و ارتفاعات سرسبز، از جمله جلوه‌هاي پارك ملي گلستان است.

شهرستان مينو دشت
شهر مينو دشت در منتهي اليه شرق استان گلستان واقع گرديده است و از شمال با جمهوري تركمنستان داراي 126 كيلومتر مرز مشترك و از جنوب با استان سمنان ،از شرق با استان خراسان و از غرب با شهرگنبد كاووس ارتباط دارد.

اين شهرستان داراي سه شهر مينو دشت،گاليكش و كلاله و چهار بخش و دوازده دهستان مي باشد.از مهمترين گردشگاههاي اين شهرستان مي توان به پارك ملي گلستان كه نخستين پارك ملي ايران محسوب ميشود اشاره كرد. 

اين پارك با نودودوهزارهكتار از جمله پاركهاي ملي ثبت شده بين المللي است و يك حيات كامل طبيعي در آن جريان داشته و همه ساله پذيراي تعداد كثيري از محققان و پژوهشگران و انديشمندان اكولوژيست و همچنين  مسافرين است. وجود رودخانه هاي جاري , چشمه ساران پر طراوت و آبشارهاي چشمگير بر زيبايي هاي اين شهرستان افزوده است.

مراكزتاريخي وباستاني

آرامگاه مختومقلي فراغي
آرامگاه مختومقلي شاعر شهير و پرآوزه‌ تركمن در روستاي آق‌تقاي در فاصله شصت كيلومتري مرز پل قرار دارد.اين روستا از توابع بخش مراوه تپه شهرستان مينودشت است.

 مختومقلي يكي از شخصيت‌هاي ادبي و حماسي تركمن‌ها به شمارمي‌آيدوبويژه درعرصه ادب و هنر جمهوري تركمنستان از جايگاه ويژه‌اي برخوردار است.خلاقيت ادبي مختومقلي توجه بسياري ازپژوهشگران ودانشمندان را به خودجلب نموده است.

دراواخر قرن هجده و اواسط قرننوزده ميلادي برخي از اشعار او به زبان‌هاي آلماني و انگليسي ترجمه و چاپ شد. در آغاز قرن بيستم بويژه  پس از انقلاب اكتبر سال هزارو نهصد و هفده ميلادي روسيه،اشعار برگزيده او به تمام زبانهاي جمهوري‌هاي  سابق شوروي، همچنين به زبانهاي فرانسوي، لهستاني و انگليسي منتشر شد.

قلعه ماران
قلعه ماران در ناحيه حاجي‌لر مينودشت قرار دارد. بنا به يك روايت تاريخي قلعه ماران همان پايتخت دوم پارت‌ها (اشكانيان) است كه تيرداد آن را ساخت و به دارا موسوم شد و گفته مي‌شود همان «داريون» يوناني‌ها است.

جاذبه هاي طبيعي

تركولو
اين رودخانه از ارتفاعات جنوب شرقي مينودشت در سي و دو كيلومتري جنوب شرقي گنبدكاووس سرچشمه مي‌گيرد ودره جنوبي كوه قلعه را رو به سوي شمال غربي مي‌پيمايد وپس از مشروب ساختن روستاي «قلي‌تپه» به دشت گرگان وارد مي‌شود. پس از عبور از اراضي باتلاقي و سيراب نمودن روستاي آرام در 8 كيلومتري شمال شرقي گنبد كاووس به رود ناليوان مي‌ريزد و توأماً به گرگان رود وارد مي‌گردد.

مادرسو
اين رودخانه از چشمه‌سارهاي شرقي ناحيه كوكلان در پنجاه و دو كيلومتري شرق كلاله سرچشمه مي‌گيرد. نخست رو به سوي غرب روان مي‌شود و پس از طي چهار كيلومتر به سوي شمال متوجه گرديده و ضمن آميختن با خشك رود طويلي به دره دهانه گرگان وارد مي‌شود.

پس از مخلوط شدن با رود كوچك «كوركلي» نخست به سوي شمال غربي و سپس به طرف غرب جريان مي‌يابد و دره شمالي كوه «كوركلي» را نخست به سوي شمال غربي و سپس به طرف غرب سير مي‌كند.در دو كيلومتري شرق روستاي ‌«تنگ‌راه» با ريزآبه كوچكي كه از دامنه شمالي كوه اسماعيل‌خان سرچشمه گرفته و دره شرقي كوه كوسوان را به سوي شمال پيموده است،مخلوط مي‌شود و در روستاي «تنگ‌راه» با «رود آناسخيوك» يكي شده و رودخانه بلند دهانه را تشكيل مي‌دهد.

نايلوان
رودخانه نايلوان از شمال مينودشت در هفده كيلومتري شرق گنبدكاووس سرچشمه گرفته و رو به سوي شمال غربي جريان مي‌يابد و در هشت كيلومتري شمال شرقي گنبد‌كاووس به گرگان مي‌ريزد.

كوركلي
اين رودخانه از دامنه جنوبي آق‌مزار، در پنجاه و دوكيلومتري شرق كلاله دشت گرگان سرچشمه مي‌گيرد و رو به سوي غرب بستر پرشيب خود را طي كرده و در چهل و شش كيلومتري شرق كلاله به رودخانه دهانه گرگان مي‌ريزد.

منطقه حفاظت شده پارك ملي
اين پارك در نوزده مرداد ماه يكهزاروسيصدوسي و شش به نام منطقه حفاظت شده آلمه و يشكي تحت حفاظت قرار گرفت.در بيست و سه بهمن يكهزاروسيصدوچهل با همان مساحت اوليه يعني نودويكهزاروهشتصدونودهكتار به منطقه حفاظت شده آلمه موسوم گرديد و در شهريور ماه سال يكهزاروسيصدوچهل و دو عنوان پارك ملي و در سال يكهزاروسيصدوچهل و سه نام پارك‌وحش را به خود اختصاص داد.

بعد از تغيير نام سازمان شكارباني و نظارت بر صيد به سازمان حفاظت محيط‌زيست در شهريور ماه هزارو سيصدوپنجاه، منطقه‌اي در شرق اين پارك به نام قرخت با مساحت سي و چهار هزار هكتار به عنوان منطقه حفاظت شده به آن الحاق و در سال هزارو سيصدوپنجاه و پنج هر دو منطقه در يكديگر ادغام گرديدند و در مجموع با مساحت يكصدوبيست و پنج هزار و هشت صد و نود و پنج  هكتار، پارك ملي گلستان را تشكيل دادند.

بعد از پيروزي انقلاب اسلامي در بهمن ماه پنجاه و هفت، طي بررسي‌هاي مجدد و در نظر گرفتن مسايل اجتماعي و نياز اهالي اطراف منطقه، مساحت آن به نودو يك هزارو هشتصدونود هكتار تقليل يافت.از نظر توپوگرافي، اين پارك بي‌نظير از صخره‌هاي مرتفع آهكي تا تپه ماهورهايي با شيب و فراز كم تشكيل گرديده و از نظر اقليمي بين درياي خزر و مناطق خشك شرقي قرار گرفته است و به همين لحاظ اقليم‌هاي متفاوت از نواحي بسيار مرطوب تا قسمت‌هاي نيمه خشك را در بر مي‌گيرد.

نزولات آسماني در اين پارك برحسب منطقه متفاوت و ميزان آن بين هزار ميلي‌متر تا كم‌تر از دويست ميلي‌متر در سال متغير است.درجه حرارت آن از منفي بيست و پنج درجه تا مثبت سي و پنج درجه سانتي‌گراد برحسب ماه‌هاي مختلف متفاوت است. شرايط طبيعي پارك موجب به وجود آمدن زيستگاه‌هاي مناسبي براي زندگي پستانداران وحشي شده و گوناگوني اين جانوران را نيز تشديد كرده است.

مناطق جنگلي اين پارك را گونه‌هايي مانند مرال (گاو كوهي، بزرگ‌ترين گوزن ايران) و شوكا جلوه‌‌اي خاص بخشيده‌اند. در نواحي استپي نيز حيوانات مختلفي مانند آهو، قوچ و ميش، كل و بز و يوزپلنگ زندگي مي‌كنند.پلنگ، گراز، خرس قهوه‌اي، گرگ، شغال، گربه پالاس و گربه جنگلي (و نيز گونه‌هاي متعددي از پستانداران كوچك) نيز از جانوراني هستند كه در اكثر نواحي اين پارك يافت مي‌شوند.

گفته مي‌شود كه ببر نيز در پارك وجود دارد. از ميان جمعيت پستانداران بزرگ وحشي اين پارك، قوچ و ميش بيش‌ترين تعداد را دارند.تنوع گونه‌هاي پرندگان اين پارك نيز به بيش از يكصد و پنجاه گونه پرنده وحشي مي‌رسد.

حدود چهل و هشت نوع پرنده در فصل بهار و تابستان در منطقه يافت شده و شصت و دو گونه نيز بومي پارك مي‌باشند. به اين ترتيب حدود يكصد و ده نوع پرنده در اين پارك زادوولد مي‌كنند. علاوه بر اين، بيست و يك نوع پرنده ديگر نيز در زمستان‌ها مشاهده شده و نوزده گونه ديگر نيز در مسير مهاجرت خود در اين پارك توقفي كوتاه مي‌كنند.

سار صورتي، شاهين بحري و بال لاكي از اين دسته‌اند.از انواع پرندگان قابل شكار اين پارك به قرقاول، كبك، تيهو، زنگوله، بال، كوكر سينه سياه، ابيا و بلدرچين مي‌توان اشاره كرد كه ابيا و بلدرچين مهاجر و بقيه بومي منطقه مي‌باشند.

از پرندگان شكاري و لاشخورهايي كه از ساير جانوران تغذيه نموده و در سرتاسر سال در پارك مشاهده مي‌شوند، مي‌توان به قرقي، دليجه، سار، كپه، دال سياه، عقاب دريايي دم سفيد، طرلان و بالابان اشاره كرد. اين پرندگان در كنترل جمعيت انواع جانوري، بهداشت محيط و حفظ سلامت انواع جانوران ديگر نقشي حياتي دارند. پارك ملي گلستان زيستگاه بسياري از پرندگان و گنجشكان زيبا و آوازه خوان مانند داركوب سياه، بلبل، توكاي باغي، انواع سهره‌ها، سسك‌ها، زرده پره‌ها، مگس گيرها، زنبور خورك‌ها و دم سرخم‌ها مي‌باشد.

 اين گروه از پرندگان نقش بسيار مهمي در كنترل آفات نباتي ايفا مي‌كنند.پارك ملي گلستان بين دو حوزه نيمه نم‌پسند و نيمه خشكي پسند قرار دارد و به تدريج در حركت به طرف شرق، سيماي طبيعي آن به حالت استپيك تغيير پيدا مي‌كند، به همين جهت عناصر گياهي نواحي سه‌گانه فوق را مي‌توان در پارك مشاهده نمود.

تنوع و رنگارنگي‌ گياهان اين پارك چنان مناظر زيبايي را به‌وجود آورده است كه نظير آن را در كم‌تر جايي از اين سرزمين مي‌توان ديد.توسكاي قشلاقي، كلهو، انجير، توت، ملج، داغداغان، ازگيل، وليك، زالزالك، سيامتو، گوجه وحشي، شير خشت، دغدغك، گردو، تمشك، نار وحشي، گلابي وحشي و ... از گونه‌هاي مختلف گياهي پارك محسوب مي‌شوند.

در كف جنگل گونه‌هاي بي‌شماري نظير سرخس‌ها، متامتي و ... پراكنده‌اند. در نواحي خشك‌تر درختچه‌هاي زرشك، تغ، گز، كاروان‌كش، بوته‌هاي كلاه مير، حسن، گون، گدار، چوبك،‌درمنه، خارشتر و ساير گونه‌هاي استپي يافت مي‌شود. در نواحي مرتفع گونه ارس نيز به طور پراكنده ديده مي‌شود.

پارك ملي گلستان مي‌تواند مورد بازديد  گذران اوقات فراغت عموم مردم بويژه مسافران عبوري در مسير جاده تهران- مشهد قرار گيرد. پاركينگ‌ها و كمپينگ‌هايي جهت استراحت واقامت شبانه در اين پارك ايجاد شده است كه برخي از آنان مدت‌هاست مورد بهره‌برداري قرار مي‌گيرد.

از آن جمله مي‌توان پاركينگ‌هاي تنگ‌راه، گلستان و آبشار را نام برد كه امكان دسترسي به آنها آسان و نيز از برخي جنبه‌هاي اساسي تفرجگاهي مانند ملاحظه مناظر زيبا و بديع، بهره‌گيري از هواي پاك و لطيف، امكان مشاهده انواع پرندگان و ساير جانوران حائز اهميت است.

اين پاركينگ‌ها حداقل وسائل وتجهيزات تفرجگاهي از قبيل ميز و نيمكت، اجاق، زباله‌داني و سرويس‌هاي بهداشتي را دارند. ضمناً كمپينگي جهت اقامت شبانه در دست تهيه است كه پس از تكميل مورد استفاده قرار خواهد گرفت. ساختماني به منظور ارائه اطلاعات، نمايش فيلم‌ها واسلايدهاي مربوط به منطقه و نيز بيان مسائل زيست محيطي كه خود عامل مؤثري در ارتقاء سطح فرهنگ زيست محيطي بازديدكنندگان به حساب مي‌آيد، ايجاد گرديده است.