موقعيت جغرافيايي و طبيعي
شهرستان مشهد با وسعت 10450 كيلومتر مربع و از سطح دريا 980 متر ارتفاع دارد و مركز استان خراسان رضوي است. مشهد كه در شمال شرق ايران واقع است از تهران 934 كيلومتر فاصله دارد. شهر مشهد از شمال به كلات از شرق به شهرستان هاي سرخس و تربت جام، از جنوب به تربت حيدريه و از غرب به شهرستان هاي نيشابور و از شمال غربي به شهرستان درگز مربوط است.

رشته كوه هاي مشهد
مهم ترين رشته كوه مشهد هزار مسجد است كه در شمال شرق و شرق اين شهر قرار دارد و مهم ترين قله ان به نام اژدركوه در 30 كيلومتري مشهد واقع است. رشته كوه بينالود كه در غرب و جنوب غربي اين شهر سر برآورده است.

آب و هواي مشهد
آب و هواي مشهد معتدل و متغير است و وزش باد ها بيشتر در جهت جنوب شرقي به شمال غربي است. بيشترين درجه حرارت در تابستان 35 درجه بالاي صفر و كمترين آن در زمستان 15 درجه زير صفر مي باشد.

ويژگي هاي اقتصادي
فعاليت هاي اقتصادي مشهد متكي به خدمات، صنعت و كشاورزي است. مهم ترين محصولات كشاورزي مشهد غلات، چغندرقند و محصولات جاليزي است و معادن مهم آن نيز سنگ گچ، نمك، فلدسپات، كروميت و سنگ مرمر مي باشد. مهم ترين صنايع موجود در مشهد، غذايي، پوشاكي، چرم، توليد مصالح ساختماني، صنايع فلزي و صنايع دستي است. تقريبا 40 درصد كل صنايع مشهد را صنايع غذايي به خود اختصاص داده است.

ويژگي هاي فرهنگي
شهر مشهد خاستگاه انديشه هاي سترگ و مردان بزرگ بوده است. از ميان مفاخر بي شمار شهر مشهد و شهر توس مي توان به افرادي همجون حكيم ابوالقاسم فردوسي، محمد كاظم آخوند خراساني، احمد دقيقي، شيخ طبرسي، محمد تقي ملك الشعراي بهار، ثنايي مشهدي، حر عاملي، خديوجم، رستم ساعاتي، سلطان علي مشهدي، امام محمد غزالي، خواجه نصرالدين توسي، خواجه نظام الملك و مهدي اخوان ثالث اشاره كرد.

تاريخچه مشهد
شهر مشهد يكي از شهر هاي بزرگ ايران و مركز استان پهناور خراسان رضوي است. خراسان در زبان پهلوي خوراسان KHURASAN تلفظ مي شود كه به معناي سرزمين خورشيد يا خاورزمين يا محل طلوع آفتاب است. سابقه تاريخي مشهد با شهر طوس كاملا مرتبط است. مشهد امروز جزء كوچكي از شهر نوغان است كه بنا به اعتقاد باستان شناسان و براساس آثار يافت شده در اطراف كشف رود داراي پيشينه اي هشتصد هزار ساله مي باشد. در افسانه ها آمده است كه جمشيد، از سلسله كيانيان طوس را بنا كرد و به جانشين خود كيخسرو سپرد.

در سال 193 هجري قمري هارون الرشيد خليفه بزرگ عباسي از خراسان به ماوراء النهر لشكركشي كرد. ليكن در بين راه بيمار شد و درگذشت و در قريه اي به نام سناباد از مضافات نوغان به خاك سپرده شد. دو سال بعد مامون خليفه عباسي پسر او رهسپار زيارت قبر پدر شد و در اين سفر علي بن موسي (ع) هشتمين امام شيعيان، با او همراه بود. مامون عباسي، امام رضا را با توطئه اي به قتل رساند و براي سرپوش گذاردن بر عمل خويش او را نيز كنار قبر پدر خود به خاك سپرد و بقعه اي به روي هر دو قبرساخت. و چند سال بعد دهكده اي در اطراف بقعه پديد آمد و چون عقيده عموم مردم شيعه بر آن بود كه هشتمين پيشواي آن ها با توطئه اي به شهيد شده بدان مناسبت آن دهكده را مشهد (MASHHAD) كه به معناي محل شهادت است ناميدند. بعد ها در طول تاريخ به دليل مهاجرت هاي پي درپي به اين منطقه اين شهر روز به روز وسعت يافت و توسعه يافت و آباد گرديد.

در قرن دهم ميلادي قسمت اصلي بقعه و ساختمان هاي اطراف آن ويران شد. سلطان محمود غزنوي در قرن چهارم هجري ساختمان جديدي به روي هر دو قبر بنا كرد. پس از درگذشت تيمور لنگ، فرزند او شاهرخ در آباداني و زيبايي مرقد امام رضا (ع) سعي فراواني كرد. مشهد از قرن شانزدهم ميلادي كه سلسله شيعي مذهب صفويان بر ايران تسلط يافتند و داراي تعصبات شديد ملي و مذهبي بودند رو به آباداني و توسعه گذاشت. زيارت قبر امام رضا  (ع) از اين زمان متداول گشت و در زمان شاه عباس اول بناهاي ديگري به مرقد افزوده شد. در زمان نادرشاه افشار، مشهد به عنوان پايتخت وي، به حد اعلايي به رونق و آباداني رسيد.


آثار و ابنيه تاريخي - فرهنگي شهرستان مشهد
به دليل وسعت استان و تنوع جلوه هاي زيباي طبيعي و تاريخي شهرستان مشهد، ذكر تمامي جاذبه هاي سياحتي در اينجا مقدور نمي باشد.

مجموعه معماري - آرامگاهي حرم حضرت امام رضا (ع)
اهميت و ارزش فراوان شهر مشهد ارتباط مستقيمي با بارگاه مطهر رضوي دارد. با توجه به ارزش معنوي و والاي اين بنا، بهترين و باشكوه ترين هنر هاي اسلامي را در اين مجموعه زيارتي مي توان مشاهده نمود. اين حرم با شكوه و مجموعه تاريخي و هنرمندانه آن شامل صحن ها، ايوان ها، رواق ها، موزه غني و كتابخانه مركزي آستان قدس براي مسلمانان از اهميت زيادي برخوردار است و براي آن ها مهم ترين مكان ديدني و زيارتي محسوب مي شود. اين مجموعه مشتمل بر چهار ايوان مرتفع به نام هاي عباسي، طلا، شرقي (نقارخانه) و ايوان غربي و پنج صحن انقلاب، آزادي، امام خميني، جمهوري اسلامي و قدس مي باشد.

كاشي كاري هاي زيباي دوره سلجوقيان مزين به آيات كريمه و احاديث جلوه خاصي به حرم مقدس امام رضا (ع) بخشيده است. تمامي قسمت بالايي ديوار ها و سقف زير گنبد با مقرنس هاي آينه كاري شده تزيين گرديده است. از ديگر آثار با شكوه داخل حرم، سه محراب زيبا مربوط به قرن هفتم هجري (13 ميلادي) و ضريح طلا پوش روي مضجع امام رضا (ع) است كه با خطوط ثلث نستعليق، آيات قران مجيد و اشعار فارسي مزين شده است. همچنين اين مجموعه 24 رواق را در بر مي گيرد كه از ميان آن ها مي توان به رواق هاي دارالحفاظ، دارالسعاده، دارالسرور، دارالذكر، دارالعزه و غيره اشاره نمود. به طور كلي حرم مطهر امام رضا (ع) در حال حاضر يكي از جامع ترين و زيبا ترين ابنيه معماري جهان اسلام به شمار مي رود و دايره المعارف كاملي از هنر هاي معماري، كاشي كاري، آينه كاري، مقرنس و گچبري دوره هاي مختلف اسلامي است.

مسجد گوهرشاد
اين بنا عظيم ترين مسجد چهار ايواني ايران است كه در سال 821 هجري قمري به دستور گوهرشاد آغا همسر شاهرخ تيموري و با معماري قوام الدين شيرازي در مجموعه حرم امام رضا (ع) ساخته شده است. اين مسجد با وسعت 9410 متر مربع داراي چهار ايوان به نام هاي: مقصوره، دارالسياده، حاجي حسن و آب و هفت شبستان مي باشد. بزرگترين ايوان مسجد، مقصوره آن است كه با مقرنس كاري و كتيبه خط ثلث بايسنغر ميرزا و كاشي كاري بسيار زيبايي تزئين شده است. از ديگر جلوه هاي مسجد جامع گوهرشاد منبر صاحب الزمان است.

موزه مركزي آستان قدس رضوي
اين موزه در سال 1324 هجري قمري افتتاح شده و از غني ترين موزه هاي ايران محسوب مي شود. موزه مركزي در ضلع شمال شرقي صحن امام خميني (ره) قرار دارد و مجموعه اي از سكه هاي بي نظير از دوره هاي مختلف تاريخي، اشياي عتيقه مسي، سنگي، طلايي، مفرغي و... در آن نگهداري مي شود. همچنين چندين كتيبه تاريخي و نسخ ارزشمند تاريخي ديگر در معرض ديد بازديد كنندگان قرار دارد. امروزه اشياء نفيس و گرانبهاي اين مكان منحصرا در يازده مورد جداگانه به نمايش در آمده است.

مدرسه پريزاد
اين مدرسه كه به پريزاد خانم، نديمه گوهرشاد منسوب است به سال 823 هجري قمري در نزديكي مسجد گوهرشاد ساخته شده است. پريزاد مدرسه اي كوچك و 4 ايواني مشتمل بر غرفه ها و حجره هايي مي باشد و تزئينات آن عبارت است از: آجركاري سردر ايوان ها و كاشيكاري با نقوش اسليمي بر سردر غرفه هاي همكف مدرسه.

مدرسه دودر
اين بنا در جوار حرم مطهر و مقابل مدرسه پريزاد واقع است و بر اساس كتيبه سردر آن به سال 843 هجري قمري در دوران حكومت شاهرخ تيموري به همت غياث الدين خواجه بهار ساخته شده است. اين مدرسه 4 ايواني بوده و مشتمل بر غرفه ها و حجره هايي در دو طبقه، دو گنبد فيروزه اي رنگ و تزئينات كاشي هاي معرق و يكرنگ است. اين بنا در عصر صفوي 1088 مرمت گرديده است.

تابران توس
ولايت توس در قرون پيشين به منطقه اي در ميان دو رشته كوه بينالود در جنوب و هزار مسجد در شمال اطلاق مي شده است. اين ولايت مشتمل بر چهار شهر تابران، رادكان، نوغان و تروغبذ بوده و تابران كه اكنون به توس مشهور است در قرن 4 هجري قمري بزرگترين شهر منطقه محسوب مي شده است. آنچه از تابران توس قديم بر جاي مانده عبارتند از: باروي شهر، ارگ توس، گنبد هارونيه، بقاياي مسجد جامع تابران باغ و بناي نوساز آرامگاه فردوسي.

1.حصاركهن دژ تابران توس
بارو و يا حصار توس ديوار عظيمي از خشت و گل است كه حدود 6 كيلومتر بر گرد شهر تابران كشيده شده و امروزه در 24 كيلومتري شمال شهر مشهد واقع است. اين بخش از شهر در زمان رونق خود داراي 9 دروازه و 106 برج بوده و در حال حاضر 4 دروازه آن قابل تشخيص است. كهن دژ در گذشته شامل ابنيه حكومتي و عمارات شاهي و... بوده است.

2.بناي هارونيه
اين مكان تاريخي در حدود 600 متري از آرامگاه حكيم ابوالقاسم فردوسي قرار گرفته و منحصرا خانقاه و يا مقبره اي است كه در سده هشتم هجري بر روي بنا هاي كهن شهر تابران بنياد گرديده است. در كنار اين بنا سنگ سياهي به عنوان يادبود امام محمد غزالي از عرفاي سده پنجم و ششم هجري ديده مي شود.

3.آرامگاه حكيم ابوالقاسم فردوسي
بنا به روايات منصوربن حسن ملقب به ابوالقاسم فردوسي در سال 329 هجري قمري در پاژ به دنيا آمد. گويند وي از نجيب زادگان توس و از طبقه دهقانان بود. فردوسي چهل ساله بود كه كار هزار بيت سروده دقيقي توسي را دنبال نمود. وي نظم داستان هاي ملي را آغاز و آن را با شصت هزار بيت به اتمام رساند. در 65 سالگي زمينه ارتباطش با سلطان محمود فراهم آمد اما اين رابطه حسنه چند سال بيشتر دوام نيافت. سرانجام فردوسي سال هاي پاياني عمر خود را در بينوايي بسر برد تا اينكه به سال 411 و بنا به قولي 416 قمري در توس درگذشت. بناي فعلي آرامگاه وي پس از يك سلسله تحولات معماري با زير بناي 945 متر مربع در سال 1345 ساخته شده است.

4.مقبره الشعرا
آرامگاه سرايندگان خراساني در ضلع شرقي بلوار پرديس توس مشرف به ميدان ورودي آرامگاه فردوسي واقع است. اين مكان با وسعت 2000 متر مربع در سال 1378 احداث شده و بناي نمادين آن استوانه اي است مرمرين با اشعاري كه پيرامون آن نوشته شده است.

5.بقاياي مسجد جامع تابران
در جريان كاوش هاي باستان شناسي در 150 متري جنوب غربي هارونيه قديمي ترين مسجد موجود در خراسان و يكي از منحصر به فرد ترين مساجد اوليه ايران كشف گرديد. بقاياي اين  مسجد با طول 94 متر و عرض 53 متر به سبك شبستاني ستوندار اوليه (خراساني) ساخته شده و احتمالا متعلق به اواسط سده پنجم هجري است. امروزه اين مكان به صورت يك سايت باستان شناسي مورد بازديد گردشگران قرار مي گيرد.

مقبره امير غياث الدين ملكشاه (مسجد 72 تن)
اين اثر تاريخي كه در بازار بزرگ واقع شده، از بنا هاي قرن نهم هجري قمري و مشتمل بر فضاي چهار طاقي گنبد دو پوش، دو مناره و يك ايوان است. بناي كنوني ابتدا مقبره اي بوده كه امير غياث الدين بين سال هاي 807 تا 817 براي خود بنا كرده و در دوره هاي بعد به مسجد تبديل شده است. در حال حاضر اين اثر تاريخي به مسجد 72 تن معروف است.

مصلاي پايين خيابان
اين بنا در قسمت شرقي شهر مشهد در حاشيه بلوار مصلي واقع شده و تاريخ بنيان آن 1087 قمري است. ساختمان اين بنا از يك ايوان بلند، دو رواق در طرفين ان و يك گنبد آجري تشكيل شده و داراي كاشيكاري هاي معرق و مقرنس گچي است. مصلي تاريخي پايين خيابان، در آينده نزديك به مجموعه فرهنگي - تاريخي تغيير كاربري خواهد داد.

گنبد سبز
بناي تاريخي گنبد سبز در خيابان آخوند خراساني و در وسط ميداني به همين نام واقع شده است. وجه تسميه بنا گنبد مزين به كاشي كاري فيروزه اي متمايل به سبز آن مي باشد. پلان گنبد سبز 8 ضلعي و داراي 4 ايوان است. علاوه بر ايوان و طاق نما ها، كاشي كاري زيباي آن به بقعه جلوه خاص بخشيده است. گنبد سبز، مدفن شيخ محمد مومن عارف مي باشد كه احتمالا در سال 1036 قمري بنيان و در سال هاي 1055 و 1058 تكميل و تزئين شده است.

باغ خوني
در اوايل قاجاريه، در بخش جنوبي خارج از حصار هاي شهر مشهد نمادي از باغ ايراني با وسعت 5/6 هكتار ساخته شد كه به باغ خوني و يا به واسطه وجود چشمه اي در آن به باغ چشمه موسوم گرديده است. اين باغ داراي سه عمارت مستقل بوده كه دو ساختمان آن تخريب شده است. بنا بر روايات تاريخي در سال 1330 شمسي 1912 ميلادي از اين باغ مسجد گوهرشاد را به توپ بستند. اين مكان امروزه در ضلع شمال شرقي ميدان بسيج و در محدوده خيابان عنصري واقع است.

پاژ
پاژ نام زادگاه حكيم ابوالقاسم فردوسي و روستايي است واقع در تقاطع جاده كارده به كلات نادري و 15 كيلومتري شمال شهر مشهد، در ميانه روستاي پاژ و در 700 متري شمال غرب آن دو تپه باستاني به چشم مي خورد كه به آثار و بقاياي پاژ قديم مربوط مي باشند و مويد تداوم مدنيت اين منطقه در سده هاي اوليه بعد از اسلام تا قرن نهم و دهم هجري است.

چهار طاقي بازه هور
اين بناي سنگي متعلق به دوره ساساني و در فاصله تقريبي 80 كيلومتري جنوب شهر مشهد در مجاورت روستاي رباط سفيد بر كنار جاده قديم مشهد - تربت جام واقع شده است. بناي بازه هور داراي سه ورودي و يك گنبد مرتفع است.

آرامگاه نادر شاه افشار
نادر شاه افشار اولين پادشاه از سلسله افشاريان است كه در زمان خود با رشادت و پايمردي ايران را از انحطاط صفويان و تسلط افغان ها نجات بخشيد. اما به خاطر تندخوئي هايي كه در اخر عمر دچار شده بود، در سال 1160 قمري به دست سرداران خود كشته شد. او كه در زمان حيات براي خود آرامگاهي شبيه به تاج محل هندوستان تدارك ديده بود، اما نتوانست آن را به پايان برساند. بناي كنوني آرامگاه نادر در سال 1340 شمسي به اتمام رسيد. اين بنا مشتمل بر اتاق آرامگاه، تالار موزه، راهرو ها، تالار پذيرايي، باغ و جوي هاي سنگي و آب نما هاي زيبا است. مجسمه مفرغي نادر سوار بر اسب، با طراحي ابوالحسن صديقي، هنرمند معاصر ايراني ساخته شده كه ريخته گري آن در ايتاليا انجام و هم اكنون متصل به آرامگاه است.

مقبره پير پالان دوز
اين مقبره متعلق به محمد عارف عباسي، از عرفاي بزرگ قرن دهم هجري است و در شمال شرقي مجموعه حرم مقدس حضرت رضا (ع) قرار دارد. بناي مزبور چهار ضلعي بوده و داراي گنبد پيازي شكل و ايوان آجري زيبا است. در داخل بقعه بر سقف ها بقاياي نقاشي هايي از دوران صفويه وجود دارد. بنا با كاشي هاي ساده فيروزه اي رنگ تزئين شده است. تاريخ ساخت بنا مربوط به سال 985 قمري مي باشد.

مدرسه نواب (صالحيه نواب)
اين بنا به همت ابوصالح رضوي در دوره سلطنت شاه سليمان صفوي به سال 1086 قمري بنا شده است. مدرسه نواب در خيابان شيرازي مشهد واقع گرديده كه پس از تغييرات معماري، تجديد بنا شده است. بناي فوق شامل دو طبقه با 75 حجره مي باشد كه با كاشي هاي الوان مزين گرديده است.

مدرسه ميرزا جعفر
اين مدرسه در ضلع شمالي صحن انقلاب واقع گرديده و از بنا هاي با ارزش دوره صفويه به شمار مي آيد كه به سال 1059 قمري به همت شخصي به نام ميرزا جعفر سروقدي ساخته شده و سال 1285 قمري با كاشي هاي معرق و سبك معماري بسيار ممتازي تزئين گشته است.

مصلي طرق
اين بنا در جنوب شرقي مشهد در روستاي طرق واقع شده است. مصلي طرق مشتمل بر يك ايوان بلند مركزي، ايوانچه هايي بر طرفين، محراب و اتاق هاي گوشواره است. تزئينات اين بنا منحصر به كتيبه خط ثلث، قاب ها و كار بندي هاي گچي بر سقف ايوان مي باشد. اين مصلي تاريخي در سال 837 قمري بنيان گرديده است.

رباط طرق
اين رباط دو ايواني در ابتداي جاده مشهد - نيشابور قرار دارد و شامل دو كاروانسرا متعلق به عهد صفويه و قاجار مي باشد اهميت اين رباط از آن جهت است كه عموما به عنوان آخرين منزل شهر مشهد، محل وداع يا استقبال محسوب مي شده است.


حمام مهدي قلي بيك (حمام شاه)
در راسته بازار بزرگ و نزديك به مسجد 72 تن امروزي فضاي حمام قديمي مهدي قلي بيك بناي يكي از امراي تيموري معروف به مسجد قرار دارد كه به سال 1027 قمري و به همت مهدي قلي بيك امير آخور باشي شاه عباس صفوي ساخته شده است.حمام مزبور مجموعه اي از فضا هاي متعدد بوده و بزر گترين و زيباترين بخش آن بخش بينه حمام با هشت ستون و تزئينات نقاشي است.

ميل اخنگان (برج اخنگان)
اين بنا در 32 كيلومتري شمال مشهد و در روستايي به همين نام قرار دارد. معماري ساختمان ميل اخنگان برج مقبره اي است هشت ضلعي كه به دوره تيموري و قرن نهم هجري تعلق دارد. گنبد مخروطي شكل و آجر كاري هاي آن بسيار هنرمندانه است.

سنگ نگاره (شتر سنگ)
اين سنگ نگاره بر كناره راه مشهد - شانديز نزديك به روستاي درخت بيد واقع شده است بر سنگ هاي بزرگي موسوم به شترسنگ نقش بسته است. بر اين سنگ نگاره نقوشي از قبيل شير، بزكوهي، گاو ميش و انسان هاي شكارچي نقش بسته كه مي توان قدمت آنها را به دوران نو سنگي نسبت داد.

كتيبه خان تاشي
در 25 كيلومتري جاده مشهد به سوي كلات بر سطح صخره اي در مجاورت راه و در دره كارده سنگ نگاشته اي موسوم به خان تاشي قرار دارد كه نام آن واژه اي تركي و داراي ده سطر به طول يك متر است. مضمون اين كتيبه اشاره به عزيمت شيبك خان ازبك در سال 916 قمري به حدود توس دارد.

چهار طاقي چلاقد
اين بنا در حدود يك كيلومتري روستاي چلاقد در فاصله 30 كيلومتري جنوب شرقي مشهد واقع شده است. ساختار معماري بنا با زير بناي تقريبي 86 متر مربع بر روي پلاني 4 ضلعي با شالوده اي از سنگ و ديوار هاي آجري شكل گرفته است. بر فراز اين بنا گنبدي مدور و دو پوسته قرار دارد و به نظر مي رسد بنيان معماري آن در دوره تيموري شكل گرفته باشد.

راه كهنه فاضل
تمامي راه هاي جنوب، جنوب شرقي و شرق در مسير راه زيارتي - مذهبي به مشهد منتهي مي گرديد در محلي به نام طرق به هم مي پيوستند. اين راه به صورت گذرگاهي است با عرض متغير بين 2 تا 6 متر كه در شيب هاي تند با پلكان هايي كم ارتفاع و عريض امكان تردد را با وسايل بي چرخ نظير كجاوه، پالكي، عماري و... فراهم مي كرده است. راه كهنه فاضل در جوار روستاي ده غيبي قرار گرفته و مربوط به قرون اوليه اسلامي است.

خانه ملك
اين بنا در خيابان امام خميني مشهد واقع شده و يكي از نمونه خانه هاي زيباي برجا مانده از دوران انتقال معماري در اواخر عصر قاجاريه محسوب مي شود. بناي مزبور در گذشته بسيار وسيع تر بوده اما اكنون تنها بخش بيروني آن برجاي مانده كه شامل دو طبقه است. طبقه بالايي داراي سقف مشبك و منبت كاري شده چوبي و شومينه گچبري زيبايي است. خانه ملك امروزه مركز هنر هاي سنتي ميراث فرهنگي و گردشگري خراسان رضوي است.

موزه مردم شناسي رباط ويراني
موزه مردم شناسي رباط ويراني در 10 كيلومتري جاده مشهد - شانديز در روستاي ويراني، ويراني 19 واقع شده است. رباط كاروانسراي ويراني در راه تابستاني مواصلاتي نيشابور به توس واقع و در دوره تيموري بنيان گرديده است و از نوع رباط هاي سرپوشيده و فاقد حياط مركزي مي باشد. اين بنا داراي نه غرفه با طاق هاي جناقي است كه هشت غرفه به شكل قرينه روبرو و يك غرفه در انتهاي بنا قرار گرفته است. در اين موزه از مشاغل و حرف سنتي استان خراسان رضوي و به ويژه مشهد مقدس به نمايش گذارده شده و مي توان آن را نخستين موزه مردم شناسي كشور و اولين موزه تخصصي مشاغل و حرف سنتي در خراسان به شمار آورد.

هزاردستان
اين حوضخانه كه طراحي و معماري آن برداشت آزادي است از معماري حوضخانه هاي قديم كه به طرزي هنرمندانه ساخته شده و در واقع موزه اي است زنده كه علاوه بر نمايش آثار هنري با غذا و نوشابه هاي سنتي از ميهمانان پذيرايي مي نمايد اين حوضخانه در راستاي بازار جنت واقع شده است.


اماكن متبركه و زيارتگاه هاي شهرستان مشهد

آرامگاه خواجه اباصلت
اين بنا در جنوب شرقي و در 14 كيلومتري اين شهر واقع است. بناي اصلي بقعه چهار ضلعي است و از هر سو به وسيله چهار در به بيرون مرتبط مي شود. تزئينات كاشي هفت رنگ، دو رواق مستطيلي شكل و آينه كاري هاي اين بنا زيبا و ديدني است. بناي مزبور مدفن خواجه اباصلت هروي خادم و محرم حضرت رضا(ع) است.

گنبد خشتي
اين بنا در ميدان طبرسي مشهد و در چهار سوي نوغان واقع شده و مدفن اميرسلطان غياث الدين محمد بن امر طاهرالموسي است كه نسبت شريفش با هفده واسطه به حضرت موسي بن جعفر (ع) مي رسد. گنبد اين آرامگاه خشتي است و به همين سبب آن را گنبد خشتي مي نامند. اين بقعه از نظر  معماري مشتمل بر دو بخش مهم پيوسته است كه شامل فضاي زير گنبد به صورت چهارشاه نشين و هشتي ورودي مي باشد. بنا بر شواهد بنيان اوليه اين بنا در دوره تيموري صورت گرفته و در عصر صفوي و قاجار نيز تكميل و تزئين شده است.

آرامگاه خواجه ربيع
اين بنا در انتهاي خيابان خواجه ربيع مشهد در ميان باغي بزرگ و با صفا واقع شده و متعلق به دوره صفويه است. ربيع بن خثيم از اصحاب پيامبر بزرگ اسلام (ص) بوده كه در آغاز خلافت حضرت علي (ع) والي قزوين بوده است. سال درگذشت او را 61 تا 63 قمري نوشته اند. بناي اين بقعه به درخواست شيخ بهايي عارف و شاعر نامدار ايراني و به دستور شاه عباس صفوي ساخته شده است.

آستان متبركه امام زادگان سيد ياسر و سيد ناصر
در امتداد دره بند گلستان و در 5 كيلومتري غرب شهر مشهد در ابتداي روستاي گلستان بنايي تازه ساز با نماي امروزي و آراسته به كاشي هاي معرق قرار دارد كه اين مكان آستان مباركه امام زادگان سيد ياسر و سيد ناصر (ع) از فرزندان ذكور حضرت امام موسي كاظم (ع) است عمده زائرين اين آستان مقدسه از مسلمانان كشور هاي عربي حاشيه خليج فارس مي باشند.

آرامگاه امام زادگان بي بي صنوبر و مير سبحان ولي
از جمله اماكن مذهبي و زيارتگاه هاي شهر مشهد بايد به مقبره امام زادگان بي بي صنوبر و ميرسبحان ولي اشاره نمود. اين بنا در 22 كيلومتري جاده مشهد به سد كارده واقع شده است و بر مبناي روايات، مدفونين در اين بنا از منسوبين حضرت امام موسي بن جعفر(ع) مي باشند.

بناي امام زاده گان هاشم و محتشم
بناي اين آرامگاه در فاصله 55 كيلومتري شهر مشهد و در روستاي پيوه ژن توقفگاهي قرار دارد كه از زاويه گردشگري مذهبي حائز اهميت است. اين مكان منسوب به مدفن امام زادگان هاشم و محتشم (ع) از نوادگان امام موسي بن جعفر (ع) مي باشد.

آرامگاه امام زاده سيد محمد علوي
بناي اين آرامگاه در فاصله 45 كيلومتري جاده مشهد به تربت حيدريه و در حاشيه آن بر روي يك بلندي واقع شده است. بنا بر اقوال امام زاده سيد محمد علوي از نوادگان حضرت امام موسي بن جعفر(ع) است.

آستان مقدس امام زاده يحيي
اين بقعه متبركه در جاده مشهد - سرخس به فاصله 55 كيلومتري از شهر مشهد و يك كيلومتري از روستاي ميامي قرار گرفته است. وي از فرزندان و نوادگان امام زين العابدين (ع) است كه در سال 125 قمري به شهادت رسيده است. اين آستان متبركه همه روزه پذيراي گردشگران مذهبي است.

بقعه امام زاده سيد عبدالعزيز
بقعه امام زاده سيد عبدالعزيز در فاصله 34 كيلومتري جنوب غربي مشهد و در بخش احمدآباد، روستاي ده سرخ قرار گرفته و بنا بر روايات مدفن امام زاده عبدالعزيز برادرزاده امام رضا (ع) مي باشد و احتمالا بقعه كنوني در عصر قاجار بنيان نهاده شده است.

تخت امام و چشمه امام
تخت امام، زميني به وسعت 600 متر مربع است كه در 24 كيلومتري جنوب غربي مشهد در ده سرخ و در فاصله چند متري از چشمه امام قرار دارد. اهالي ده سرخ معتقدند تخت امام همان مكان مقدسي است كه حضرت رضا (ع) با ياران خود در آنجا نماز به پا داشتند و از كرامت ايشان قطعه زميني كه بر روي آن ايستاده بودند حركت كرده و كمي از زمين هاي اطراف متمايز شده است. همچنين بنا بر روايات در راه توس، حضرت رضا به هنگام نماز ظهر به قريه الحمراء (ده سرخ) مي رسد. ايشان به قصد وضو با دستان مبارك زمين را حفر نموده و در اين حال آب زمين جوشيدن مي گيرد. اهالي ده سرخ بر اين باورند كه آب چشمه امام شفابخش است.

آرامگاه خواجه مراد
اين بنا در 12 كيلومتري جنوب شرقي مشهد، در دامنه كوه و در كنار چشمه آبي قرار دارد. بنا شامل تعدادي اتاق، گنبد و دو مناره است. در داخل اتاق اصلي آينه كاري هاي زيبايي ديده مي شود.


بوستان هاي شهري و جاذبه هاي گردشگري برون شهري

پارك ملت
اين پارك در غرب مشهد و در ابتداي بلوار وكيل آباد واقع شده است با وسعت تقريبي 72 هكتار بزرگترين و مهم ترين بوستان در محدوده شهرستان مشهد مي باشد. پارك ملت داراي امكانات بهداشتي، مسجد، شهر بازي، ميادين ورزشي، مجتمع فرهنگي - هنري امام رضا، كتابخانه و استخر شنا مي باشد.

پارك پرديس قائم
اين پارك در شمال مشهد واقع گرديده و از جنوب به بلوار صد متري قائم محدود شده است. مساحت آن 163926 متر مربع مي باشد و علاوه بر گونه هاي گياهي بسيار، داراي ساختمان موزه ايراني، مكان بازي هاي كامپيوتري، آلاچيق، بوفه و آب نماي موزيكال است.

پارك ميرزا كوچك خان
پارك مزبور در حاشيه خيابان دانش شرقي واقع شده و 32325 متر مربع مساحت دارد. اين مكان از امكاناتي مانند شهربازي، كتابخانه عمومي و ميادين ورزش برخوردار است.

پارك امت
پارك امت در انتهاي 30 متري طلاب با 30300 متر مربع وسعت قرار گرفته است. اين پارك با انواع گونه هاي گياهي مزين شده و داراي شهربازي كوچكي مي باشد.

باغ ملي
اين بوستان كوچك در يكي از خيابان هاي قديمي مشهد موسوم به ارگ قرار دارد. گويا در گذشته ارگ شهر در اين مكان بوده و آب قنات ركن آباد از همين باغ عبور مي كرده است. اين بوستان در سال 1345 توسط حسين ملك به شهرداري مشهد واگذار گرديد. در اين باغ علاوه بر گلكاري و گياهان متنوع، مجموعه اي براي بازي كودكان نيز وجود دارد.

مجموعه فرهنگي تفريحي كوهسنگي
كوه سنگي مشهور ترين و زيبا ترين گردشگاه مشهد مي باشد كه در انتهاي خيابان شريعتي مشهد قراردارد. آب قنات هاي گناباد به حوض بزرگ كوهسنگي مي رسد و گلكاري ها و درختكاري هاي كوه سنگي، بر زيبايي آن افزوده است. همچنين قرار است در آينده موزه خراسان بزرگ در اين مكان احداث گردد. بازار هنر از ديگر جلوه هاي اين مجموعه است.

وكيل آباد
يكي ديگر از تفرجگاه هاي قديمي شهر مشهد منطقه اي به نام وكيل آباد است كه در گذشته از املاك حاج حسين ملك بوده است. از مهم ترين ويژگي هاي اين مكان وجود درختان سر به فلك كشيده چنار و كاج مي باشد امروزه با ايجاد معابر و محوطه سازي داخل مجموعه، پياده روي و نظاره چشم انداز ها، استفاده از فضاي مطبوع آن به آساني صورت مي گيرد.

باغ وحش وكيل آباد
در جنوب غربي مشهد و همجوار با پارك جنگلي وكيل آباد، باغ وحش وكيل آباد، تنها باغ وحش مشهد و خراسان رضوي قراردارد. اين باغ وحش داراي حيوانات گوشتخوار و علف خوار، آبزي، خزنده و پرندگان است.

كوهستان پارك شادي
اين پارك در دامنه تپه هاي شمال و غرب باغ وكيل آباد واقع شده و در حدود 18 هكتار وسعت دارد. كوهستان پارك شادي داراي امكانات تفريحي، شهر بازي، اورژانس، بانك، فوريت هاي پليسي، غرفه هاي فروش مواد خوراكي و پاركينگ مي باشد.

طرقبه
طرقبه يكي ديگر از گردشگاه هاي بزرگ و طبيعي مشهد است كه از غرب به كوه هاي بينالود و از شمال به كوه تخت رستم محدود مي شود. وجود چشمه سار ها و درختان فراوان آن را از نقاط بسيار خوش آب و هوا و تفريحي مشهد ساخته است. اين منطقه ييلاقي داراي تابستاني با آب و هواي خنك و مطبوع است.

شانديز
اين مكان يكي از نواحي ييلاقي مشهد است كه در بخش طرقبه و در فاصله 30 كيلومري غرب مشهد قرار دارد. وجود چشمه سار ها و باغ هاي فراوان، فضاي سرسبز و رودخانه، چشم انداز بي بديلي به منطقه بخشيده است. اين ناحيه يكي از نواحي عمده توليدات صنايع دستي و بومي نظير پوشاك چرمي و پوستي، اشياء چوبي و انواع بافته هاي گياهي مي باشد. شانديز همچنين داراي رستوران ها، سفره خانه ها و اقامتگاه هاي تفريحي متعددي است.

جاغرق
روستاي ييلاقي جاغرق در 21 كيلومتري شمال غربي مشهد و در فاصله 7 كيلومتري جنوب غربي طرقبه واقع شده است. جاغرق داراي آب و هواي معتدل كوهستاني، باغ هاي ميوه و دره هاي سرسبز و پر آب مي باشد. اين ناحيه اقامتگاه هاي موقت و رستوران هايي براي استراحت و تفريح گردشگران دارد.

نغندر
روستاي نغندر از توابع بخش طرقبه و در فاصله ده كيلومتري آن واقع شده است. اين روستاي سرسبز و آباد با چشم انداز هاي طبيعي شگرف در دامنه هاي شمالي كوه هاي بينالود قرارگرفته است.

روستاي كنگ (ماسوله دوم)
روستاي كنگ در دامنه كوه هاي بينالود و در قسمت جنوبي اين رشته كوه به فاصله 22 كيلومتري شمال غربي طرقبه واقع شده است. كنگ با داشتن چشم اندازهاي كوهستاني، چشمه سار ها و اشجار گوناگون بر دامنه كوهپايه هاي زيبا، همواره مورد علاقه كوهنوردان بوده است. معماري روستاي كنگ شباهت بسياري به معماري ماسوله دارد و تقريبا بام هر خانه به عنوان حيات منزل بالاتر محسوب مي شود.

بند گلستان
از جمله آثار تاريخي مشهد، سدي قديمي معروف به بند گلستان است كه در 12 كيلومتري غرب مشهد و در حدود 4 كيلومتري طرقبه واقع شده است. اين بند از آثار دوران تيموري مي باشد. از امكانات موجود در بند گلستان مي توان به رستوران، قهوه خانه و مجموعه قايقراني آن اشاره كرد.

بند طرق
اين سد در 14 كيلومتري جنوب شرقي مشهد بر روي رودخانه طرق و در نزديكي بند قديمي قرار دارد. سد طرق از نوع بتني با دو قوس متقارن متشكل از 22 بلوك به عرض 14 متر است. بناي اوليه اين بند متعلق به دوره تيموري است.

رودخانه و دره كشف رود
طول اين رودخانه كه در دره كشف رود جريان دارد حدود 290 كيلومتر است. اين رودخانه از كوه هاي هزار مسجد و بينالود سرچشمه مي گيرد و پس از طي مسافتي در پل خاتون سرخس به هريرود مي ريزد.

عنبران
روستاي عنبران در 26 كيلومتري مشهد و به فاصله يك كيلومتري طرقبه واقع شده است. مناظر سرسبز با علف هاي خودروي خوشبو باعث شده اين روستا ييلاقي را عنبران بنامند. اين روستا داراي واحد هاي پذيرايي و رستوران هاي متعدد و اقامتگاه هاي مناسب براي گردشگران مي باشد.

حصار
روستاي حصار در مسير مشهد به طرقبه و بعد از بند گلستان واقع شده و داراي باغ هاي وسيع ميوه، آب و هواي مفرح و چشم اندازهاي زيبا مي باشد.

زشك
اين روستا در امتداد جنوب شرقي رشته كوه بينالود و در سرچشمه دره شانديز و در 48 كيلومتري مشهد قرار دارد و به لحاظ مناطق ديدني و طبيعي يكي از با صفاترين منطق ييلاقي اطراف مشهد است.

آندروخ
روستايي خوش آب و هوا از حومه تبادكان كه در 33 كيلومتري شمال شرقي مشهد و در مسير كلات نادري واقع شده است. اين مكان يكي از تفرجگاه ها و پايگاه هاي ورزشي، ويژه كوهنوردان و صخره نوردان اطراف مشهد است. دره آندروخ با ديوار هاي سنگي احاطه شده و داراي غاري با دهانه بزرگ است.

دره آل
اين دره در نزديكي روستاي آل، در 45 كيلومتري شمال شرقي مشهد و در مسير جاده كلات واقع شده است. دره آل، دره اي عريض با جريان آبي است كه از كوه هاي هزار مسجد سرچشمه مي گيرد. دره انجير يكي از جاذبه هاي دره آل است كه پوشيده از درختان انجير وحشي مي باشد.

غار مغان
اين غار در 75 كيلومتري مشهد و در جنوب روستاي مغان قرار گرفته است. فسيل هايي كه در اين غار پيدا شده، مربوط به دوران دوم زمين شناسي است. غار مغان داراي دو دهانه در جنوب و در شرق است و ارتفاع آن از سطح دريا 2910 متر مي باشد. هرچه به درون غار مي رويم، ارتفاع دهانه غار بيشتر و شيب آن نيز فزوني مي يابد. درون غار فرو شعبات و تونل هايي است كه به هم راه دارند و در قسمتي از آن آب ديده مي شود.

چشمه گراب
اين چشمه در 49 كيلومتري جاده مشهد - نيشابور قرار گرفته است و خواص درماني فراوان دارد. آب معدني اين چشمه در ازدياد ترشحات بزاق، معده، صفرا، پانكراس (لوزالمعده) بسيار موثر است.

غار هندل آباد
در بخش تبادتكان و به فاصله 45 كيلومتري مشهد قرار گرفته است. اين غار با دهانه اي كوچك، طولي قريب به 60 متر دارد و با ستون هاي استالاگتيت و استالاگميت زيبائي خاصي دارد.

رودخانه و سد كارده
اين رودخانه و سد در فاصله 20 كيلومتري جاده مشهد به كلات فرار دارد و در اطراف خود مناظر شگفت انگيز و بديعي خلق كرده است. سد كارده توانايي ذخيره حدود 44 ميليون متر مكعب آب را دارد.

غار كارده
اين غار به فاصله 50 كيلومتري شمال مشهد است و در 3 كيلومتري روستاي كارده قرار گرفته است. عرض آن تقريبا يك تا سه متر و طولش به بيش از يكصد متر مي رسد. كوهنوردان در درون آن اسكلت هايي قديمي يافته اند.


جلوه هايي از جاذبه هاي گردشگري خراسان رضوي

غار مزداوند
اين اثر يكي از بزرگترين و عميق ترين غار هاي خراسان است و در شهرستان سرخس در منطقه اي موسوم به مزداوند واقع شده است.

غار پرده رستم
اين غار در شهرستان چناران واقع شده و داراي ديواره هايي زيبا و ديدني از جنس آهك مي باشد.

بند فريمان
اين بند در 10 كيلومتري جنوب فريمان قرار دارد. قدمت بناي اوليه آن به دوره تيموري باز مي گردد. ليكن در زمان پهلوي بازسازي شده و بخش هايي به آن الحاق گرديده است. منطقه اطراف آن از آب و هواي دلپذير برخوردار است.

چشمه سبز
اين منطقه در 60 كيلومتري غرب مشهد و در دامنه كوه هاي بينالود قرار گرفته است. چشمه سبز با هواي سرد و پاكيزه در تابستان يكي از مناطق ييلاقي به شمار مي رود.

چشمه گيلاس (گلسب)
نام قديمي اين مكان گلسب بوده و در فاصله 50 كيلومتري شمال غربي مشهد و 21 كيلومتري غرب آرامگاه فردوسي قرار گرفته است. در عهد تيموري به همت امير علي شيرنوايي، آب اين چشمه به سوي شهر مشهد هدايت شده و از صحن عتيق مي گذشته است.

چشمه آبگرم شاهان گرماب
اين چشمه در 52 كيلومتري شهر فريمان و برفراز تپه اي قرار گرفته است. چشمه آبگرم شاهان گرماب در حدود 48 درجه سانتي گراد حرارت دارد و در بهبود امراض پوستي بسيار موثر است.

مسجد كبود گنبد
اين مسجد در شهرستان كلات و در فاصله حدود 145 كيلومتري شمال مشهد واقع شده است. كبود گنبد مسجدي 4 ايواني است كه گنبد دو پوسته كاشيكاري شده اي بر فراز آن خودنمايي مي كند.

عمارت خورشيد
عمارت خورشيد كه از آن به عنوان مقبره نادر نام برده مي شود در 145 كيلومتري مشهد قرار گرفته و اقتباسي از گور تيمور در سمرقند است اين بنا، مقبره اي مربوط به دوران ايلخاني بوده كه در زمان افشاريه بناي كنوني بر شالوده آن ساخته شده است. عمارت مذكور داراي زيرزميني متشكل از هشت فضاي پيوسته يك سردابه و فضايي آرامگاهي بر روي سكويي هشت ضلعي مي باشد.

مجموعه كلات نادري
كلات نادري در فاصله 145 كيلومتري شمال مشهد قرار دارد و توسط دو رشته كوه مرتفع حصار شده است. آثار اين منطقه به دوره نادرشاه افشار تعلق دارد و عبارتند از برج هاي ديده باني اطراف كلات، كتيبه نادري، كه به زبان تركي و به خط نستعليق در بدنه كوه تراشيده شده، عمارت خورشيد، تخت دختر و چندين دروازه ورودي كه به دستور نادرشاه در اين منطقه ساخته شده است.

رباط شرف
رباط شرف كاروانسرايي بين مشهد و سرخس، در شش كيلومتري جنوب شورلق قرار گرفته و متعلق به دوران سلجوقيان است. اين بنا از بيرون مانند قلعه اي محكم و از درون مثل يك كاخ است و داراي دو صحن و چهار ايوان به شكل چلپيا مي باشد آجر چيني و كتيبه هايي كه در اين قلعه به چشم مي خورند، جلوه اي خاص به آن بخشيده اند.

مجتمع تجاري الماس شرق
الماس شرق يكي از بزرگترين و زيباترين مجتمع هاي تجاري حاضر كشور ايران مي باشد. اين مجموعه عظيم با زيربنايي در حدود صد هزار مترمربع داراي 1217 واحد تجاري در 5 طبقه اجرا گرديده است. پاركينگ طبقاتي مجتع نيز با ظرفيتي بالغ بر 1450 واحد پارك اتومبيل يكي از ويژگي هاي مهم اين مجموعه تجاري مي باشد.