غار عليصدر تنها غار تالابي ايران و از معدود غارهاي آبي جهان است. عليصدر همچنين بزرگ‌ترين غار آبي جهان مي‌باشد. اين غار در ۷۵ كيلومتري شهر همدان واقع در ارتفاعات ساري قيه نزديك روستاي عليصدر شهرستان كبود راهنگ (استان همدان) واقع شده‌است. ارتفاع غار از سطح دريا ۲۱۰۰ متر است.[۲] محوطه غار دالان‌هاي پيچ در پيچ و دهليزهاي متعددي دارد. از مجموعه رشته آبها، درياچه بزرگي در درون غار بوجود آمده و از اين رو نفوذ به عمق غار تنها با قايق ميسر است. غار عليصدر يكي از ديدني‌هاي جهانگردي استان همدان است.
تاريخچه
زمين شناسان قدمت سنگهاي اين غار را به دوره ژوراسيك از دوران دوم زمين‌شناسي (۱۹۰-۱۳۶ ميليون سال قبل) نسبت مي‌دهند..
مردم روستاي علي صدر و روستاهاي اطراف، از قديم‌الايام به وجود اين غار پي برده بودند و از آب آن بهره‌برداري مي‌كردند. تا اينكه در۵ مهرماه ۱۳۴۲ شمسي گروهي ۱۴ نفره از اعضاي هيئت كوه‌نوردي همدان(كلوپ سينا)به سرپرستي محمدطاهرهمايوني، غار علي صدر را مورد بازديد و كاوش قراردادند و توانستند با وسايل ابتدايي، مانند فانوس و تيوپ لاستيكي، مسافتي از غار را طي كنند. در سال ۱۳۴۶ با پخش خبر كشف اين غار شگفت‌انگيز و بي انتها درسطح رسانه‌هاي ملي، سيل محققان، كوهنوردان و علاقه‌مندان به آثار طبيعي به سوي آن سرازير شد.
در سال ۱۳۵۲ كوهنوردان همدان دهانه و ورودي غار را به قطر ۵۰ سانتي‌متر تعريض كردند و از سال ۱۳۵۴ استفاده عمومي از غار عليصدر آغاز شد. از آن روز تاكنون جهت سهولت بازديد و رفاه حال گردشگران كارهاي زيادي درون غار انجام شده كه علاوه بر افزايش طول مسير آبي براي قايقراني، مسيرهايي در خشكي به مسير بازديد افزوذه گشته كه مناظر جديد و بديعي را در جلوي ديدگان مشتاق گردشگران قرار مي‌دهد. [۳]
دهانهٔ اصلي غار عليصدر در روستاي عليصدر كه مربوط به شهرستان كبودرآهنگ است، قرار دارد۰ همچنين اين غار در فاصله ۷۵ كيلومتري شمال غربي همدان در كوههاي زاگرس مطابق طول جغرافيايي ۱۵٫۳ درجه و ۳۵٫۱۸ درجه و عرض جغراقيايي ۱۸٫۸ درجه و ۴۸ درجه و ارتفاع ۱۹۸۰ متر از سطح دريا واقع شده‌است. اين منطقه داراي آب و هواي نيمه خشك است و ميزان متوسط بارش سالانه ۳۰۰ ميلي‌ليتر است. رشته عليصدر قسمتي از واحدهاي شكل گرفته درغرب ايران موسوم به تشكيلات متعلق به دوران ژوراسيك است و با رشته‌هاي متناوب از شيستها و سنگهاي شني در لا به لاي پايه آن و يك رشته از تركيبات آهكي كه مثل خاك رس خاكستري تيره بوده و به صورت لايه‌هاي نازك روي شيستها قرار گرفته و يك لايه سبكتر از كريستالهاي آهكي در بالا قرار گرفته‌است كه محصول تغييراتي است كه ناشي از حرارت و فشار بالا مربوط به فعاليتهاي آتشفشاني در غرب رشته كوه عليصدر است. رشته عليصدر به خودي خود چينه‌اي (قسمتي كه از روي زمين بالا آمده باشد) از يك طاقديس بزرگ است كه محور اصلي اش درجهت شمال به جنوب است. زاويه قرارگيري لايه‌ها در غار عليصدر و نواحي مجاور آن در حدود ۴۰ الي ۴۵ درجه‌است. طول رشته عليصدر حدود دو كيلومتر است. بيشترين ارتفاع رشته ۲۱۸۰ متر است و ارتفاع در محل دهنه ورودي كه در شمال رشته عليصدر قرار گرفته ۱۹۸۰ متر است.
در طرف جنوب، برآمدگي آهكي به مسافت حدود سي كيلومتر ادامه مي‌يابد و به رشته كوههاي چاله كن و سارقيه متصل مي‌شود. محور طاقديس دراين قسمت جنوبي درجهت N115E قرار مي‌گيرد. بنابراين رشته عليصدر حد فاصل بين كوههاي عليصدر و كوه چاله كن از رشته اصلي جدا شده و در قسمت جنوبي ۲۵ درجه در مسير خلاف گردش ساعت چرخيده‌است
قايقراني در غار
آنچه غار عليصدر را از ساير غارهاي آبي جهان متمايز مي‌كند، سهولت استفاده از كانالهاي آبي درون آن است كه به سبب وسعت آن به‌راحتي مي‌توان در آن طي مسير كرده و با قايق‌هاي معمولي از درون آنها گذشت. براساس همين گزارش شكستهاي زيادي در رشته علي صدر وجود دارد. بين ۳-۲ شكست در هر متر. به‌علاوه تعدادي سوراخ قيفي شكل در فواصل ۲-۱ متري مشاهده مي‌شود كه هر دو مشخصه، نفوذ سريع آبهاي سطحي را تسهيل مي‌كند.